Германия

Эта статья о государстве. Смотрите также: другие значения .

Федеральная Республика Германии

Бундесреспублика Германия

Флаг Германии Герб Германии
Гимн : ( Песня немцев )
Конституция	Основной закон Федеративной Республики Германии
Официальный язык	немецкий [1]
Столица	Берлин
Политическая система	республика (канцлерская система)
Тип состояния	федерация [2]
Глава государства	Президент Германии Франк-Вальтер Штайнмайер
Председатель Бундестага	Бербель Бас
премьер-министр	Федеральный канцлер Олаф Шольц
Федеральный вице-канцлер	Роберт Хабек
Общая площадь  • внутренние воды	357 578 [3] км² 7798 км² (2,18%)
Население (2019 г.)  • всего   •  плотность населения  •  нации  и  этнические группы	83 019 200 [4] 232 чел./км² Германия : 80% [5] Турки : 3,7% [5] Поляки : 1,9% [5] Русские : 1,5% [5]
ВВП (2018)  • всего   • на человека	4 212 миллиардов долларов США [ 6] 50 842 миллиарда долларов США [6]
ВВП ( ППС ) (2018)  всего   • на человека	4374 миллиарда долларов [6] международных 52 801 $ [6] международных
валюта	1 евро = 100 евроцентов (EUR, €)
Основание Федеративной Республики Германии	западными союзниками ( американская , британская и французская зоны оккупации ) 7 сентября 1949 г.; воссоединение Германии и полная независимость - 3 октября 1990 г.
Господствующая религия	Католицизм (27,7%), протестантизм (25,5%)
Часовой пояс	UTC +1 - зима UTC +2 - лето
Код ISO 3166	DE
Интернет-домен	.de
Код автомобиля	Д
Код самолета	Д
Телефонный код	+49
СМИ на Викискладе?
Информация о Википутешествии
Новости Викиновостей
Цитаты из Викицитатника
Пароль в Викисловаре

Германия ; Федеративная Республика Германия , ФРГ ( нем . Deutschland ; Bundesrepublik Deutschland , BRD , [ ˈbʊ n d ə s ʁ e p u ˌ b l i ː k ˈ d ɔ ʏ t͡ʃ l a n t ] , произношение ) — федеративное государство , расположенное в Западной и Центральной Европе ⁱ . Он состоит из 16 федеральных земель (Länder), а его столицей и крупнейшим городом является Берлин . Страна имеет площадь 357 578 км² и умеренный климат . С населением около 83 миллионов человек это самая густонаселенная страна в Европейском Союзе . Это экономически и политически ведущая страна в Европе. Входит в Шенгенскую зону и зону евро , член ООН , ОЭСР , G7 , G20 . После США Германия является второй страной назначения для миграции в мире ^[7] .

В древности территорию сегодняшней Германии населяли кельтские племена . Тевтоны (в современном значении названия) жили в юго-западной Скандинавии и Ютландии. Прежде чем они были впервые упомянуты в историческом источнике, они начали мигрировать вдоль побережья Балтийского моря и на юг. В современной Германии они колонизировали в основном земли на Эльбе и к востоку от нее ^[8] . В древности, в V веке до н.э., Геродот упоминает в своей Historiae племена неур, будинов или скифов-пахарей, которые были протославянскими племенами ^{[9] .}. Это было первое упоминание о славянах в античной литературе. В раннем Средневековье славянское заселение имело место и в сегодняшней Баварии ( Bavaria Slavica ). В последующие века славяне германизировались . В 10 веке германские территории были центральной частью Священной Римской империи . В 16 веке северная, восточная и центральная Германия стали центром протестантской Реформации , тогда как южная и западная части остались католическими. Религиозные разногласия привели к многочисленным конфликтам, таким как Тридцатилетняя война . Оккупация страны во время наполеоновских войн привела к развитию пангерманизма .и, как следствие, воссоединение Германии в 1871 году. В новой Германской империи доминировала Пруссия . В результате Первой мировой войны и революции 1918—1919 годов Германия стала Веймарской республикой , а часть её бывших земель была разделена по Версальскому договору . В 1933 году Великая депрессия привела к созданию Третьего рейха . В последующие годы доминировали национал-социализм и военные действия Второй мировой войны. После 1945 года Германия была разделена победившими в войне союзниками , в результате чего образовались два государства: Германская Демократическая Республика иФедеративная Республика Германия . Их воссоединение произошло в 1990 году.

В 1957 году Западная Германия была одним из членов-основателей европейских сообществ , позже преобразованных в Европейский союз. Немецкая экономика является одной из крупнейших в мире. Германия также имеет богатую историю и культурное наследие.

Этимология и семантическое поле

Этноним «Германия» происходит от psł. * němьcь («не могу говорить», «бормоча», «неразборчиво говоря» ^[10] ) от Псл. *němъ («немой») и суффикс -ьcь ^{[11] [12]} , что подчеркивает языковой и даже идеологический барьер между германскими («чужими») и славянскими («нашими», «словесными») языками от псл. * словенъ ^[13] .

Эта самочуждая дихотомия гомологична греческому  βάρβαρος ( bárbaros , «чужой», «странный», «тарабарщина», отсюда варвар ), а также араб.  عجم ( аджам , «немой»), которое до сих пор применяется к человеку, не говорящему по-арабски от рождения ^[14] и которое после арабского завоевания Персии расширило свое значение до уничижительного термина для покоренных народов ^[15] .

Слово «Германия» можно встретить во всех славянских языках и даже в венгерском német . Термин «Германия» встречается, например, в « Житии св. Мефодий IX века и в речи Ростислава византийскому императору Михаилу III :

Cуть въ ны въшьли учили мнози кристияни из Влахъ, и из Грькъ, и из Немьць , учаще ны различь, а мы Словени проста чадь и не имамъ, иже бы ны наставилъ на истину иъ разум сказалъ, то, добреи владыко, посъли такъ мужь, иже исправить вьсяку правьду... (К нам приехало много христианских учителей из Италии, Греции и Германии, которые учат нас различным путям. А мы, славяне, люди простые и нам некому направить нас к истине и наставь нас ясно. Господи, пошли своего мужа, чтобы он мог утвердить всякую истину.)

От того же корня *němъ происходит младенец (до XVI века: младенец , младенец ).

Согласно более старым нелингвистическим теориям 1970-х годов Станислава Роспонда , это имя могло относиться к племени Немети , упомянутому Тацитом и Цезарем ^{[16] [17] [18]} .

национальные символы

Герб Германии - черный орел на золотом фоне

 Отдельные статьи: Герб Германии , Флаг Германии и  Государственный Гимн Германии .

Флаг Германии состоит из трех полос: черной вверху, красной посередине и золотой внизу. Впервые он был использован в 1848 году, когда распавшиеся германские государства стремились к объединению. Его цвета были взяты из униформы солдат, сражавшихся во время наполеоновских войн. Однако когда дело дошло до объединения, национальными цветами стали черный, красный и белый. В 1919 г., когда была основана республика, снова были приняты цвета 1848 г. В 1930-х годах флаг нацистской партии стал государственным флагом, а после Второй мировой войны в обоих новых германских государствах был принят донацистский флаг. , но в Восточной Германии к нему добавился герб страны. После воссоединения Германии флаг бывшей Западной Германии был повторно признан ^[19] .

Эмблема Германии — черный орел с красным клювом и когтями на золотом фоне. В древности орел был символом римских императоров. В Средние века Карл Великий перенял у них символ своей власти. После раздела империи Карла двуглавый орел на золотом фоне стал символом Священной Римской империи. Несмотря на упразднение империи в 1804 году, орел сохранился как герб австрийской монархии. По этой причине он не мог быть восстановлен после воссоединения Германии и возвышения Римской империи, поэтому в качестве эмблемы был принят одноглавый орел. Он также был символом Веймарской республики и Федеративной Республики Германии с 1948 года ^{[20] .}

Автор текста гимна Германии — Август Генрих Гофман фон Фаллерслебен , музыка заимствована из государственного гимна Австрийской империи, сочинённого Йозефом Гайдном . Текст написан 26 августа 1841 года и призывает к объединению государства. 11 августа 1922 года песня стала гимном Веймарской республики. В нацистский период текст его первой строфы использовался пропагандой для легитимации военных операций, проводившихся в то время Третьим рейхом. После Второй мировой войны третья строфа песни фон Фаллерслебена стала неофициальным гимном Германии, который был утвержден в 1991 году ^[21] .

История

Миграции в первые пять веков нашей эры

 Основная статья: История Германии .

германские племена

 Основная статья: Германия .

Германские племена появились, вероятно, в эпоху бронзы или железного века . Из южной Скандинавии и северной Германии они с I века до н.э. путешествовали на юг, восток и запад, встречая кельтские племена, жившие в Галлии , а также иранцев , балтов и славян в Центральной и Восточной Европе ^[22] . Благодаря Октавиану Августу римский полководец Вар начал завоевание Германии (области, простирающейся от Рейна до Уральских гор). В 9 году нашей эры три римских легиона потерпели поражение в битве в Тевтобургском лесу от херусков под предводительством Арминия . К 100 г., когда Тацит написал « Германия », вдоль Рейна и Дуная расселились германские племена ( верхнегерманско -рэтийские липы ), занимая большую часть территории современной Германии. Однако Австрия, южная Бавария и Западная Рейнская область были римскими провинциями ^[23] .

В третьем веке появились и другие крупные германские племена: аламанны , франки , хатты , саксы , фризы и тюринги . Примерно в 260 г. тевтоны вошли на территории, контролируемые Римской империей . ^[24] После нашествия гуннов в 375 г. и падения Рима в 395 г. германские племена продолжали мигрировать на юго-восток. Более крупные стали доминировать над более слабыми. Франки занимали обширные территории, а северные территории принадлежали саксам ^[23] .

Святая Римская Империя

Карта Священной Римской империи 1400 г.

 Основная статья: Священная Римская империя

25 декабря 800 года король франков Карл Великий был коронован императором и создал империю Каролингов , которая была разделена в 843 году Верденским договором . Священная Римская империя возникла из восточной части разделенной области. Его территория простиралась от реки Гаги на севере до берегов Средиземного моря на юге ^[23] . Во время правления династии Лудольфингов в 919–1024 годах несколько крупных княжеств были объединены, и немецкий король был коронован римским императором .в 962 году Священная Римская империя поглотила северную Италию и Бургундию под властью династии Салиан (1024–1125), но императоры потеряли большую часть своей власти в споре об инвестициях .

Корона императора Священной Римской империи

В период правления династии Гогенштауфов (1138—1254) германские герцоги распространили своё влияние дальше на восток и юг на земли, принадлежавшие славянам , начав селиться в этих и ещё более восточных областях. Города Северной Германии развивались как члены Ганзейского союза ^[23] . Позднее население страны резко сократилось из-за «великого голода» 1315–1317 годов, а затем «черной смерти» 1348–1350 годов ^[25] . Золотая булла 1356 года представила основную конституцию страны и ввела выборы короля семью выборщиками в империи . ^[23]

Мартин Лютер опубликовал 95 тезисов в 1517 году в Виттенберге, тем самым бросив вызов католической церкви и начав Реформацию . К 1530 году лютеранская церковь стала официальной религией многих германских княжеств. Религиозный спор привел к Тридцатилетней войне (1618–1648), в ходе которой население региона сократилось на 30 % ^[26] . Вестфальский мир 1648 г. положил конец религиозным войнам в Германии, но страна осталась разделенной на множество мелких государств ^[27] . В восемнадцатом веке Священная Римская империя насчитывала около 1800 таких территорий . ^[28]

С 1740 года споры между австрийской монархией Габсбургов и Пруссией доминировали в истории Германии. В 1806 году империя распалась в результате наполеоновских войн ^[23] .

Союз и Германская империя

Карта имперской Германии

Флаг Германской империи (1867-1918 гг.)

 Основные статьи: Германский союз и  Германская империя .

Во время падения власти Наполеона Венский конгресс 1814 года создал Deutscher Bund , свободную лигу из 39 стран. Несогласие с европейской реставрацией монархов вылилось в усиление либеральных движений, следствием чего стало введение новых репрессий австрийским канцлером Клеменсом фон Меттернихом . Таможенный союз Германии , таможенный союз, отстаивал экономическое равенство всех германских государств ^[29] . Национализм и либеральные идеи Французской революции завоевали растущую поддержку немцев, в основном молодежи. В свете Весны Нацийчто дестабилизировало Французскую республику, интеллектуалы и другие граждане начали революцию . Король Пруссии Фридрих Вильгельм IV получил предложение стать императором, но с ограниченной властью, что заставило его отказаться от короны и предложить конституцию, что привело к временному провалу националистического движения. [ ^30]

Основание Германской империи в 1871 году в Версале; в центре картины в белых одеждах виден канцлер Отто фон Бисмарк

Конфликт между королем Пруссии Вильгельмом I Гогенцоллерном и все более либеральным парламентом вспыхнул в связи с военными реформами в 1862 г. Король назначил новым канцлером Отто фон Бисмарка . ^[30] Она привела к войне с Данией в 1864 году. Победа Пруссии в войне с Австрией в 1866 году позволила учредить Северогерманский союз ( Norddeutscher Bund ) и исключить Австрию , до этого одно из германских государств, из состава федерации. После победы Пруссии над Францией в войне 1870 года, в 1871 году в Версале была провозглашена Германская империя.который объединил все германские государства, кроме Австрии.

В нем господствовала Пруссия, занимавшая около 2/3 площади нового государства. Прусские короли из династии Гогенцоллернов приняли императорский титул, а Берлин стал его столицей ^[30] . В последующие годы, благодаря своей внешней политике, Бисмарк, будучи канцлером Германии по приказу императора, обеспечил стране прочные позиции на международной арене, заключая союзы, изолируя Францию ​​​​в дипломатических делах и избегая войн. В период правления Вильгельма II Гогенцоллерна Германия начала превращаться в империалистическое государство , что привело к конфликтам с соседними странами. В результате Берлинской конференции 1884 года Германия потребовала предоставления многих колоний, таких как Германская Восточная Африка ., Германская Юго-Западная Африка , Того и Камерун ^[31] . Большинство союзов, к которым ранее присоединилась Германия, не были возобновлены, а новые исключали государство . ^[23]

Нападение в Сараево на Франца-Фердинанда Габсбургов 28 июня 1914 года стало главной причиной начала Первой мировой войны ^[32] . Германия в составе Центральных держав потерпела поражение от союзников в одном из самых кровопролитных конфликтов в истории. Во время войны погибло около 2 миллионов немецких солдат. Ноябрьская революция вспыхнула в ноябре 1918 года, и король Вильгельм II и принцы отреклись от престола . Компьенское перемирие положило конец Первой мировой войне 11 ноября, и Германия была вынуждена подписать Версальский мирный договор.в июне 1919 г. Мир воспринимался в Германии как унизительное продолжение конфликта и часто упоминался как одна из причин развития нацизма ^[33] .

Веймарская республика и нацизм

Территориальные потери Германии после Первой и Второй мировых войн

 Отдельные статьи: Веймарская республика и  Третий рейх .

Филипп Шейдеман провозглашает республику из окна кабинета канцлера

В начале немецкой революции в ноябре 1918 года Германия стала республикой . Борьба за власть продолжалась, однако, с леворадикальными коммунистами , захватившими власть в Баварии. Революция подходила к концу 11 августа 1919 года, когда демократическая Веймарская конституция была одобрена президентом Фридрихом Эбертом ^[23] . Затем был период культурного и экономического развития государства, известный как «золотые двадцатые», то есть Goldene Zwanziger . В 1929 году, однако, был большой кризис . Суровые условия мира, продиктованные Версальским договором, а также длительный период нестабильного правления, немцы все меньше и меньше идентифицировали себя с властью. Ситуацию усугубляла легенда об ударе ножом в спину , т. е. вера в то, что вину за поражение в Первой мировой войне несут гражданские лица, недостаточно поддержавшие военных. Правительство было обвинено в государственной измене, подписав Версальский мирный договор.

До 1932 года Коммунистическая партия Германии и Национал-социалистическая немецкая рабочая партия контролировали большую часть парламента, разжигая недовольство правительством. После ряда неудачных попыток сформировать правительство президент Пауль фон Гинденбург назначил Адольфа Гитлера рейхсканцлером Германии. Произошло это 30 января 1933 г. ^[23] 27 февраля 1933 г. сгорел Рейхстаг и, как следствие, были упразднены многие права граждан. Вскоре, благодаря Закону о доверенностях , правительство также смогло вводить неконституционные законы. Против голосовала только Социал-демократическая партия Германии , а депутатыКоммунистическая партия Германии уже была заключена в тюрьму ^{[34] [35]} . Используя свою власть для уничтожения любого реального или предполагаемого сопротивления, Гитлер всего за несколько месяцев создал централизованное тоталитарное государство. Экономика была укреплена, но с тех пор сосредоточилась главным образом на военном перевооружении [ ^{36 ] .}

Адольф Гитлер

В 1935 году Третий рейх восстановил контроль над Саарской территорией и Саарским бассейном , а в 1936 году — над Рейнской областью , двумя провинциями, утраченными по Версальскому договору (1919) ^[23] ; в 1938 году была так называемая Аншлюс Австрии и аннексия Судетской области , а после заключения Мюнхенского соглашения (1939) вся Чехословакия перешла под контроль Германии . Сентябрьская кампания готовилась на основе пакта Молотова-Риббентропа и операции «Гиммлер» . 1 сентября 1939 года германский вермахт начал вооруженное наступление (т.н.блицкриг ) в Польшу , которая была быстро захвачена Третьим Рейхом и Советской Красной Армией . Великобритания и Франция объявили войну Германии, что явилось признаком начала Второй мировой войны ^[23] . По мере развития конфликта Германия и ее союзники быстро получили контроль над большей частью континентальной Европы и Северной Африки . Также планировалось захватить Великобританию , но это закончилось неудачей. 22 июня 1941 года Германия нарушила пакт Молотова-Риббентропа и напала на Советский Союз . Япония напала на Перл-Харбор , что привело к присоединению США к конфликту.Bitwa pod Stalingradem zmusiła Niemcy do odwrotu na froncie wschodnim^[23].

We wrześniu 1943 r. sprzymierzeniec III Rzeszy, Włochy, poddały się, a niemieckie oddziały musiały bronić dodatkowego frontu we Włoszech. Lądowanie w Normandii otworzyło front zachodni, podczas gdy siły aliantów postępowały w głąb niemieckiego terytorium. 8 maja 1945 r. siły III Rzeszy poddały się po zdobyciu przez Armię Czerwoną Berlina^[37].

Третий рейх проводил политику геноцида в невиданных ранее масштабах. По идеологическим мотивам ( расизм ), в основном в 1942–1945 годах, было убито около 6 миллионов евреев и несколько сотен тысяч цыган ^[38] . Политике отчуждения и бесчеловечного обращения, а в крайних случаях массовым убийствам подвергались славяне из завоеванных и германизированных областей, в основном поляки и русские . Инвалиды, Свидетели Иеговы , гомосексуалисты и члены оппозиции были исключены из немецкого общества. Во время войны Третий рейх потерял примерно 5,3 миллиона солдат ^{[39] .}и миллионы мирных жителей ^[40] , и большая часть его бывшей территории ^[41] .

Восточная и Западная Германия

Раздел территории Германии после Второй мировой войны

 Отдельные статьи: ФРГ (1949—1990) и  ГДР .

После того как Германия сложила оружие, территория страны и ее столица были разделены союзниками на четыре зоны оккупации. Всего изменения границ затронули 6,5 млн немцев, переселенных с восточных территорий ^[42] . Западная часть, контролируемая Францией, Великобританией и США, 23 мая 1949 года была объединена в Федеративную Республику Германии ( Bundesrepublik Deutschland ), а 7 октября 1949 года советская зона стала Германской Демократической Республикой ( ГДР). Немецкая Демократическая Республика ). Эти страны были неофициально известны как Восточная Германия и Западная Германия.. Восточная Германия выбрала Берлин своей столицей, а Бонн стал резиденцией западногерманского правительства . ^[43]

Западная Германия, созданная как федеративная республика с социальной рыночной экономикой , была в союзе с США, Великобританией и Францией. С 1950-х годов начался динамичный экономический рост . В 1955 году страна вступила в НАТО , а в 1957 году стала одним из основателей Европейского сообщества . Восточная Германия, с другой стороны, принадлежала Восточному блоку и находилась под экономическим и военным контролем Советского Союза . Хотя предполагалось, что это будет демократическое государство, политическая власть осуществлялась только наиболее важными членами контролируемой коммунистами Социалистической единой партии Германии , поддерживаемойMinisterstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD (Stasi) potężną tajną służbę, a także wiele innych organizacji, kontrolujących każdy aspekt życia społecznego^[44].

Mur Berliński wraz z Bramą Brandenburską

В то время как восточногерманская пропаганда основывалась на преимуществах социалистической программы и страхе перед западногерманским вторжением, многие граждане путешествовали на запад, чтобы обрести свободу и лучшие жизненные перспективы . ^[45] Берлинская стена , построенная в 1961 году, чтобы воспрепятствовать бегству жителей Восточной Германии на Запад, стала символом холодной войны , а ее падение в 1989 году, которому предшествовали демократические реформы в Польше и Венгрии, стало символом падения коммунизма и воссоединения Германии ^[30] .

Восстановление Германии

 Основная статья: Объединение Германии .

Объединение Германии стало реальностью 3 октября 1990 года по соглашению, заключенному 12 сентября на Московской конференции « два плюс четыре » . 10 марта 1994 года Берлин снова был назван столицей Германии, а Бонн получил статус Бундесштадта (федерального города) с несколькими министерствами. Государственная передача была завершена в 1999 году ^[46] . После воссоединения Германия стала играть большую роль в Европейском союзе и НАТО. Они послали, среди прочего войска в составе миротворческой миссии на Балканы для сохранения там баланса, а также в Афганистан . ^[47] В 2005 году Ангела Меркель стала первой женщиной-канцлером.^[30] .

География

 Отдельные статьи: География Германии , Реки Германии , Озера Германии , Острова Германии и  Охрана природы Германии .

Берлин

Лейпциг

Дрезден

Магдебург

Росток

Любек

Киль

Гамбург

Бремен

Бремерхафен

Эмден

Ганновер

Кассель

Мюнхен

Штутгарт

Мангейм

Франкфурт -на
-Майне

Нюрнберг

Висбаден

Бонн

Дюссельдорф

Эссен

Кёльн

Дуйсбург

ПОЛЬША

ЧЕШСКАЯ РЕСПУБЛИКА

АВСТРИЯ

ШВЕЙЦАРИЯ

ЛИХТЕНШТЕЙН

ЛЮКСЕМБУРГ

ФРАНЦИЯ

БЕЛЬГИЯ

НИДЕРЛАНДЫ

ДАНИЯ

Дунай

Балтийское море

Северное море

Германия расположена в Западной Европе . Граничат с Данией на севере, Польшей и Чехией на востоке, Австрией и Швейцарией на юге, Францией и Люксембургом на юго-западе, Бельгией и Нидерландами на северо-западе . Они лежат большей частью между параллелями 47° и 55° с.ш. (часть острова Зюльт находится севернее параллели 55°) и меридианами 5° и 16° в.д. Территория страны занимает 357 021 км², в том числе 349 223 км² на суше и 7798 км² на воде. Это седьмая по величине страна в Европе и62 na świecie^[48].

Niemcy rozciągają się od Alp (z najwyższym szczytem kraju – Zugspitze o wysokości 2962 m n.p.m.) na południu po brzegi Morza Północnego (Nordsee) na północnym zachodzie oraz Bałtyku (Ostsee) na północnym wschodzie. Porośnięte lasami wyżyny centralnych Niemiec oraz niziny na północy kraju (z najniższym punktem – Wilstermarsch o wysokości 3,54 m poniżej poziomu morza w miejscowości Neuendorf-Sachsenbande) przecinają liczne rzeki, np. Ren, Dunaj i Łaba. Zanikające lodowce górskie pojawiają się w Alpach. Głównymi surowcami naturalnymi są: железная руда , бурый уголь , каменный уголь , древесина , калий , уран и медь , природный газ , каменная и калийная соли , никель и вода ^[48] . В Германии можно выделить четыре большие географические области: Северо-Германская равнина , Немецкое нагорье , альпийские предгорья ( Баварское нагорье ) и Альпы .

Niemieckie wybrzeże liczy 2389 km, zaś granice lądowe 3621 km. W tym granice z poszczególnymi państwami: Austrią (784 km), Czechami (646 km), Holandią (577 km), Polską (456 km), Francją (451 km), Szwajcarią (334 km), Belgią (167 km), Luksemburgiem (138 km), Danią (68 km)^[48].

 Zobacz też: Granice Niemiec.

Ukształtowanie powierzchni

Mapa hipsometryczna Niemiec

 Osobne artykuły: Góry w Niemczech i Regionalizacja fizycznogeograficzna Niemiec.

Wybrzeże Morza Bałtyckiego ma charakter wybrzeża wydmowego, na wyspie Rugia występuje także klifowe. Urozmaicone jest ono licznymi zatokami (np. Zatoka Pomorska, Zatoka Meklemburska) oraz wyspami, z których największe to Rugia oraz – na granicy z Polską – Uznam. Wybrzeże Morza Północnego jest nizinne, piaszczyste, częściowo zabagnione, również występują tu zatoki, a wzdłuż brzegu ciągną się Wyspy Fryzyjskie^[49].

На севере Германии преобладает Центральноевропейская низменность . Северо-Германская равнина является здесь самым крупным географическим регионом . На его северо-востоке, в Шлезвиг-Гольштейнском и Мекленбургском поозерьях , которые были покрыты балтийским оледенением, находится молодая ледниковая скульптура. Для этих районов характерны послеледниковые озера, высоты конечных морен, зандровые равнины, а также Торуньско-Эберсвальдская и Варшавско-Берлинская долины . Западная и южная части низменности в значительной степени заболочены, имеют древнеледниковый характер, с дюнами, моренными возвышенностями и Вроцлавско-Магдебургской долиной ^[49] .

Центральную часть Германии составляет Немецкое нагорье с его плоскогорным рельефом. Самым северным является горный массив Гарц с высочайшей вершиной Брокен на высоте 1142 м над уровнем моря.На западе располагаются Рейнские Сланцевые горы , включающие в себя многочисленные горные цепи: Таунус , Вестервальд и Эйфель , пересекаемые рекой Рейн . Дальше на восток находится Ротхааргебирге , а также Рон , Тюрингенский лес и Франконский лес . Рудные горы ^[50] расположены на границе с Чехией .

На юге Германии простирается обширная Баварская возвышенность , ограниченная на севере Франконской возвышенностью , на северо-западе — Швабской Юрой , а на северо-востоке — Баварским лесом и Богемским лесом . Далее на запад идут горы Шварцвальд с высочайшей вершиной Фельдберг на высоте 1493 м над уровнем моря, на юге - Баварско-Тирольские Альпы и Зальцбургские Альпы . В бывшей возвышается самая высокая вершина Германии - Цугшпитце (2962 м)

Климат

Остров Зюльт в Северном море.

В Германии умеренный климат с прохладной пасмурной и влажной зимой и летом, а юг поражен фен . Большая часть Германии расположена в теплом умеренном поясе, где преобладают влажные западные ветры. На севере океанический климат с круглогодичными осадками. Зима относительно мягкая, а лето достаточно теплое. На востоке наблюдаются проявления континентального климата. Зима может быть очень холодной, а лето очень теплым. В центральной части страны, как и на юге, климат имеет переходные черты, как океанические, так и континентальные. Зима здесь мягкая, а лето прохладное, хотя температура может превышать +30 °C. Самый теплый регион Германии - юго-западный угол страны: Дойче-Вайнштрассе и низменность Верхнего Рейна .. Tutejsze lata mogą być bardzo ciepłe przez długi okres. Czasami minimalna temperatura nie spada poniżej +20 °C, co jest rzadkim zjawiskiem w pozostałej części kraju^[51][52]. Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Na Wyżynie Bawarskiej w miesiącach wiosennych i jesiennych wieją ciepłe i suche feny. Występują zjawiska ekstremalne takie jak letnie i wiosenne burze.

Последние годы были очень теплыми, характеризовались длительными периодами засухи и экстремальными погодными условиями, такими как штормы и проливные дожди. 2003, 2018 и 2019 годы были самыми теплыми с момента начала измерений. Среднегодовая температура воздуха увеличилась на 1,5 °С с 1881 по 2018 год. В последние десятилетия значительно увеличилось количество особенно жарких дней (> 30 °С). Значительно участились месяцы с уровнем грунтовых вод ниже среднего. В летние месяцы реки содержат все меньше и меньше воды ^[53] .

Флора

Альпы в Баварии

Lasy w Niemczech pokrywają 11,1 mln hektarów, co stanowi ok. 31% całkowitej powierzchni kraju. Większość z nich (61%) stanowią lasy iglaste, jednak w najbliższych dziesięcioleciach przewiduje się wzrost udziału lasów liściastych^[54]. Najbardziej zalesionymi krajami związkowymi są Hesja oraz Nadrenia-Palatynat, gdzie odsetek ten wynosi 42%. Najmniej lasów rośnie natomiast na terenie landu Szlezwik-Holsztyn (10% w ogólnej powierzchni regionu)^[55]. Najczęściej spotykanym gatunkiem drzew jest świerk, który stanowi 28% wszystkich drzew w kraju. Dalsze miejsca zajmują: sosna (24%), buk (15%) oraz дуб (10%). Всего в Германии произрастает 71 вид деревьев ^[56] .

Буковые леса составляют большую часть всех лесов Германии . Это ставит Германию на первое место в мире по доле этого типа леса в общей площади лесов. В низменностях и в нижних частях высокогорий есть дубовые леса , в которых, кроме дуба, мы также можем найти березы, грабы, липы и фундук. Еловые леса, встречающиеся в Германии, в основном облесены человеком, а естественные появляются в основном на высотах от 700 до 1900 м над уровнем моря.Болотные леса формируются на заболоченных местах, часто затопляемых. В них растут в основном ольха , ломкая ива и береза. С другой стороны, по берегам рек и озер появляются ивы, ясени и вязы ^{[57] .}.

Луга и пастбища составляют 14,8% территории Германии ^[58] . Они сосредоточены в долинах крупных рек (например, Эльбы и Рейна), а также в Баварии и Бранденбурге ^[50] .

Фауна

Среди крупных млекопитающих, встречающихся в немецких лесах, можно выделить следующих: бурый медведь , лось , европейская рысь , лань , серый волк , рыжая лисица , благородный олень , восточный олень и европейский кабан . Встречаются также: бобр европейский , горностай европейский , барсук европейский , выдра европейская, белка европейская , заяц-русак , ёж европейскийа также многие виды грызунов и летучих мышей. В горах живут, в частности: горные козлы и альпийские сурки , а в море многочисленные тюлени, дельфины и даже китообразные ^[59] .

Территория Германии характеризуется большим богатством птичьего мира. По данным Международного союза охраны природы и природных ресурсов (МСОП), четыре вида, встречающиеся на территории страны, находятся под угрозой исчезновения. Это: балеарский ибис , гривистый ибис , малый кроншнеп и чибис-компаньон . Есть также красношейный гусь, находящийся под угрозой исчезновения , рогатый горн, обыкновенная ула и кормчий [ 59 ^] . В Германии широко представлены птицы из семейства утиных, среди них кукурузный гусь , тундровый гусь, белолобый гусь ,Белолобый гусь , лебедь- шипун , лебедь- кликун , мандаринка , синекрылый чирок , кряква или крохаль . Среди водоплавающих птиц встречаются также поганки, бакланы, выпи, цапли, скопы, журавли, чайки, тупики и крачки. Хищные птицы представлены, например, беркутом , красным коршуном , белоголовым сипом , малым подорликом , ястребом и перепелятником , а также совами: филин , обыкновенная неясыть , полярная сова ирябина , маленькая сова или шерстистый . Встречаются также зимородки, ночные джемы, удоды, дятлы, трясогузки, иволги, сойки, вороны, грачи, галки, вороны, синицы, пожарники, поползни, мыши, мухоловки, дрозды, зяблики, щеглы и воробьи ^[60] .

В Германии обитает пять видов змей ( эскулап , зигзагообразная гадюка , ребристая гадюка , ужа и скопа), три вида черепах ( грязевая , окрашенная и желтобрюхая ) и шесть видов ящериц ( lacerta bilineata , живородящая ящерица , зеленая ящерица , Iberolacerta horvathi , прыткая ящерица и настенная ящерица ). Здесь также обитает ряд амфибий, в том числе пятнистая саламандра , древесная лягушка иобыкновенная жаба ^[59] .

Демография

Прирост населения 1800–2001 гг.

С населением около 81,147 миллиона человек в 2013 году ^[48] Германия является самой густонаселенной страной в Европейском Союзе , второй в Европе и шестнадцатой в мире ^[61] .

Государство борется с серьезной демографической проблемой. Из примерно 81,8 млн жителей Германии в 2009 году 16,9 млн достигли пенсионного возраста, а это означает, что каждый пятый немец является пенсионером. За последние два десятилетия этот процент сократился почти вдвое. Подсчитано, что в ближайшие десятилетия темпы роста числа пенсионеров по отношению к общей численности населения возрастут, и к 2060 г. население страны сократится на 20 % ^{[62] .}. Чтобы противодействовать этой проблеме, правительство Германии проводит активную политику в интересах семьи. Беременные женщины имеют право на отпуск по беременности и родам, в течение которого они получают полную оплату за шесть недель до рождения ребенка и восемь недель после его рождения. Кроме того, родителям, уволившимся с работы и ухаживающим за ребенком, предоставляется пособие в размере до 1800 евро в месяц. До 25 лет родители также получают пособие в размере €184-215 (в зависимости от количества детей) при условии, что ребенок учится или учится ^[63] . С 1 августа 2013 года были введены правила, гарантирующие каждому ребенку место в яслях ^{[64] .}. В настоящее время дети до 14 лет составляют 13,1 % населения Германии, а люди старше 65 лет — целых 20,9 % ^[48] .

Естественный прирост в Германии составляет -0,19%, что ставит страну на 211-е место в мире. В Европе только страны бывшего СССР, Венгрия, Румыния и некоторые балканские страны имеют более низкую рождаемость ^[65] . Рождаемость составляет всего 8,37 рождений на 1000 жителей, что является одним из худших результатов на Старом континенте и седьмым из последних в мире ^[66] . Однако высока и смертность, составляющая 11,17 умерших на 1000 жителей, что ставит страну по этому показателю на 36-е место в мире и на 12-е в Европе ^[67] . Статистическая немка рожает в возрасте 28,9 лет, и на каждые 100 000 родов умирает семь женщин. При этом смертность при рождении у детей составляет 3,48 на 1000 родившихся ^[48] .

По данным Организации Объединенных Наций , Германия является домом для третьей по величине группы иммигрантов, с 10 миллионами из примерно 190 миллионов иммигрантов во всем мире ^[68] . В 2009 г. 20% населения страны имели миграционные корни, это самый высокий процент с 1945 г. ^[69] . По переписи 2011 года 2,7 млн ​​человек заявили о турецком происхождении, а также 2 млн поляков, 1,3 млн русских, 1,2 млн казахов и 0,8 млн итальянцев ^[70] . С 1987 года в Германию прибыло около трех миллионов немецких перемещенных лиц, в основном из стран бывшего Восточного блока ^[71] .

Язык

Придорожная табличка на немецком

 Основная статья: немецкий язык .

Официальным и наиболее важным языком Германии является немецкий ^[72] ( Hochdeutsch ). Это один из 24 официальных языков Европейского союза и один из трех рабочих языков Европейской комиссии .

Признанными языками этнических меньшинств в Германии являются: нижненемецкий , лужицкий , цыганский и фризский . Эти языки вместе с датским защищены Европейской хартией региональных языков или языков меньшинств . Здесь также используются языки иммигрантов, например, турецкий , польский , русский и балканский языки . 67 % немцев утверждают, что владеют как минимум одним, а 27 % — двумя иностранными языками ^[72] .

Standardowy język niemiecki to język zachodniogermański. Jest zbliżony do i sklasyfikowany tuż obok takich języków jak angielski, dolnoniemiecki, duński oraz fryzyjski. W mniejszym stopniu zbliżony jest także do języków wschodniogermańskich i skandynawskich. Większość niemieckiego słownictwa jest zapożyczona z germańskiej grupy języków, należącej do rodziny indoeuropejskiej^[73]. Część słów została zapożyczona z łaciny i greki, a także języka francuskiego. W ostatnim czasie dominują jednak zapożyczenia z angielskiego (nazywane Denglisch)^[74].

Religia

Marcin Luter

Fragmentacja religijna Niemiec w 1618 r.

Католический собор в Кёльне

Евангелический собор в Берлине

 Основная статья: Религия в Германии .

В 1517 году в современной Германии началась Реформация . Это разделило страну на две части: протестантскую и католическую , что просматривается и сегодня в религиозном устройстве государства. Ее началом принято считать провозглашение Мартином Лютером 95 тезисов , призывающих к реформе Церкви. Он состоялся 31 октября в Виттенберге . До 1529 года некоторые германские княжества и города, а также Духовная Пруссия (фактически как первая страна в мире, находившаяся тогда под властью Польши ) приняли учение Лютера и стали протестантскими государствами ^[75] . В следующем столетии религиозные различия стали причиной, среди прочего,крестьянская война , конфликты с императором, а также локальные столкновения между германскими государствами. В 1552 году император, столкнувшись с мятежом князей и сопровождавшим его вторжением французов , был вынужден на законных основаниях принять лютеранство . По Аугсбургскому миру 1555 г. было введено правило, согласно которому любое из германских государств может иметь католицизм или лютеранство в зависимости от воли его правителя ^[76] . В 1563 году курфюрст Пфальца Фридрих III Виттельсбах, как один из первых правителей, принял кальвинизм , что сделало его страну политически изолированной более чем на полвека. Позже Гессен-Кассель обратился в кальвинизм., восточная Фрисландия и некоторые княжества Ангальт . В 1618 году (через сто лет после вмешательства Лютера) началась Тридцатилетняя война ^[77] . Это была кровопролитнейшая религиозная война , полностью опустошившая Германию, унесшая с собой около 40% тогдашнего населения. Согласно Вестфальскому миру 1648 года в конце этой войны, немецкие правители теперь также могли формально переходить в кальвинизм. С 1817 года протестантские церкви объединяются в евангелическо-союзные церкви , сочетающие лютеранство и кальвинизм.

Крупнейшей религией в Германии является христианство , насчитывающее 46,7 млн ​​верующих (56,2%) в 2018 году ^[78] . На фоне всего населения 27,7 % жителей Германии составляют католики , 25,5 % — протестанты , принадлежащие к Немецкой евангелической церкви (федерации лютеранской, реформистской и унии церквей), а остальные христиане принадлежат к более мелким конфессиям, с меньшим чем 1,1% верующих ^{[ 78 ]} . На севере, востоке и в центральной части государства господствует протестантизм, на юге и западе — католицизм ^[79] ; 1,9% всех жителей страны заявляют, что они православные ^[78] .

Второй религией в Германии является ислам с 4,3 миллиона верующих (5,1%) ^[78] , который опережает буддизм с 250 000 верующих и иудаизм с примерно 200 000 ассоциированных немцев (0,3%). Индуизм исповедуют примерно 90 000 верующих (0,1%). Остальные религиозные общины Германии насчитывают менее 50 000 верующих [ ^{80] .} Из примерно 4 миллионов мусульман большинство составляют сунниты , но здесь проживает небольшое количество шиитов и других мусульман ^[81] . В Германии третья еврейская община в Европе (после Франции и Великобритании) ^[82]. Około 50% niemieckich buddystów stanowią natomiast imigranci z Azji^[83].

Немцы, заявляющие о своей непринадлежности к какой-либо религии, составляют 37,8% населения и сосредоточены в бывшей ГДР и в крупных городских комплексах ^[78] . Воссоединение Германии в 1990 году значительно увеличило процент атеистов среди населения, что является наследием государственного атеизма в бывшем Советском Союзе , который контролировал восточную часть сегодняшней Германии. Число христиан, особенно протестантов, в последние годы уменьшилось ^{[84] [79]} . Римско-католическая церковь и евангелическая церковь ежегодно теряют верующих ^{[84] .}. В 2018 г. оба религиозных объединения покинули около 220 000 человек ^[85] . В основном это связано с необходимостью платить церковный налог, который составляет 8% в Баден-Вюртемберге и 9% в остальных землях ^{[86] [87]} . В Германии 14 000 человек. Масоны ^[88] .

Недавние опросы общественного мнения показывают, что только 45% немецких католиков гордятся тем, что стали немецким папой. С другой стороны, исследование Института Алленсбаха показало, что только 20% немцев идентифицируют себя с Церковью.

Административное деление

 Основная статья: Административное деление Германии .

земли

 Основная статья: Земли Германии .

Republika Federalna Niemiec składa się z szesnastu krajów związkowych, nazywanych Landami^[89], posiadających własne konstytucje^[90] i szeroką autonomię. Ze względu na różnice w ich wielkości oraz liczbie ludności, w każdym z nich różni się system podziału administracyjnego. W 2009 r. Niemcy podzielone były na 403 powiaty, w tym 301 ziemskich i 102 miejskie^[91].

	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Stolica	Powierzchnia[3] (km²)	Ludność	Dolna Saksonia Brema Hamburg Meklemburgia- Pomorze Przednie Saksonia- Anhalt Saksonia Brandenburgia Berlin Turyngia Hesja Nadrenia Północna- Westfalia Nadrenia- Palatynat Bawaria Badenia- Wirtembergia Saara Szlezwik- Holsztyn
1	Badenia-Wirtembergia	Baden-Württemberg	Stuttgart	35 751,48	10 512 441
2	Bawaria	Bayern	Monachium	70 550,11	12 443 372
3	Berlin(1)	Berlin	Berlin	892	3 326 002
4	Brandenburgia	Brandenburg	Poczdam	29 483,13	2 453 180
5	Brema(1)	Bremen	Brema	419,24	652 182
6	Hamburg (1)	Hamburg	Hamburg	755,16	1 718 187
7	Hesja	Hessen	Wiesbaden	21 114,91	5 993 771
8	Meklemburgia-Pomorze Przednie	Mecklenburg-Vorpommern	Schwerin	23 190,76	1 606 899
9	Dolna Saksonia	Niedersachsen	Hanower	47 612,88	7 774 253
10	Nadrenia Północna-Westfalia	Nordrhein-Westfalen	Düsseldorf	34 092,25	17 544 938
11	Nadrenia-Palatynat	Rheinland-Pfalz	Moguncja	19 854,06	3 990 033
12	Saara	Saarland	Saarbrücken	2568,75	997 855
13	Saksonia	Sachsen	Drezno	18 419,71	4 054 182
14	Saksonia-Anhalt	Sachsen-Anhalt	Magdeburg	20 449,54	2 276 736
15	Szlezwik-Holsztyn	Schleswig-Holstein	Kilonia	15 799,25	2 802 266
16	Turyngia	Thüringen	Erfurt	16 172,50	2 181 603
	Niemcy	Deutschland	Berlin	357 121,41	80 327 900(2)
(1) Berlin i Hamburg są miastami na prawie landu; Brema ma też status miasta-kraju (Stadtstaat), chociaż należą do niej dwa miasta: Brema i Bremerhaven (2) Stan: 31.12.2011

Wszystkie kraje związkowe są równouprawnione.

Powiaty

 Osobne artykuły: Powiaty w Niemczech i Miasta na prawach powiatu w Niemczech.

Gminy

 Osobne artykuły: Gminy w Niemczech i Wspólnoty administracyjne i związki gmin w Niemczech.

Ważniejsze miasta

 Osobny artykuł: Miasta w Niemczech.

W niemieckich miastach mieszka 74% całej populacji^[48]. Największym miastem jest stolica państwa, Berlin, liczący 3 725 000 mieszkańców. Powyżej miliona mieszkańców mają także Hamburg (1 686 100) oraz Monachium (1 429 584) i Kolonia (1 007 000). Najwięcej miast liczących powyżej 100 000 mieszkańców znajduje się na terenie kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia, co związane jest ze znajdującym się na tym terenie restrukturyzowanym Zagłębiem Ruhry. W sumie w 300 największych niemieckich miastach mieszka 37 milionów Niemców, co stanowi ok. 45% całej populacji^[92].

	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Kraj związkowy	Liczba mieszkańców	Berlin Hamburg Monachium Kolonia	Frankfurt nad Menem Stuttgart Düsseldorf Dortmund
1	Berlin	Berlin	Berlin	3 275 000
2	Hamburg	Hamburg	Hamburg	1 891 810[93]
3	Monachium	München	Bawaria	1 429 584[94]
4	Kolonia	Köln	Nadrenia Północna-Westfalia	1 007 100
5	Frankfurt nad Menem	Frankfurt am Main	Hesja	688 700
6	Stuttgart	Stuttgart	Badenia-Wirtembergia	606 600
7	Düsseldorf	Düsseldorf	Nadrenia Północna-Westfalia	598 800
8	Dortmund	Dortmund	Nadrenia Północna-Westfalia	580 400
9	Essen	Essen	Nadrenia Północna-Westfalia	574 600
10	Brema	Bremen	Brema	547 400
11	Drezno	Dresden	Saksonia	523 100
12	Lipsk	Leipzig	Saksonia	522 900
13	Hanower	Hannover	Dolna Saksonia	522 700
14	Norymberga	Nürnberg	Bawaria	505 700
15	Duisburg	Duisburg	Nadrenia Północna-Westfalia	489 600
16	Bochum	Bochum	Nadrenia Północna-Westfalia	374 700
17	Wuppertal	Wuppertal	Nadrenia Północna-Westfalia	349 700
18	Bonn	Bonn	Nadrenia Północna-Westfalia	324 900
19	Bielefeld	Bielefeld	Nadrenia Północna-Westfalia	323 300
20	Mannheim	Mannheim	Badenia-Wirtembergia	313 200

Ustrój polityczny

Reichstag

 Osobny artykuł: Ustrój polityczny Niemiec.

Organy władzy szczebla federalnego

Stolicą federalną jest Berlin^[95], gdzie znajduje się siedziba rządu federalnego (Bundesregierung), jednak część ministerstw rezyduje w Bonn. Część centralnych urzędów mieści się w innych miastach, m.in. Karlsruhe i Norymberdze^[96]. System polityczny Niemiec jest zorganizowany w oparciu o Ustawę Zasadniczą (Grundgesetz), która działa jako konstytucja według zasady podziału władz (Gewaltenteilung)^[97].

Głową państwa jest prezydent federalny, wybierany przez Zgromadzenie Federalne (złożone z Bundestagu i przedstawicieli krajów związkowych, w liczbie równej liczbie członków Bundestagu) na pięcioletnią kadencję. Jest możliwość jednokrotnego powtórzenia kadencji^[98]. Ma on czysto reprezentacyjne znaczenie – jest symbolem państwa, moderatorem. Nie ma prawa wetowania ustaw (może je jedynie odesłać do Trybunału). Posiada prawo mianowania ambasadorów i konsulów oraz wysuwania kandydatury kanclerza^[99].

Niemcy na mapie Unii Europejskiej

Władzą ustawodawczą (Legislative) jest Bundestag wraz z drugą izbą Rada Federalna Niemiec (Bundesrat). Bundestag wybierany jest co cztery lata w wyborach pięcioprzymiotnikowych: powszechnych, równych, bezpośrednich (jednostopniowych), tajnych i proporcjonalnych, choć zasadniczo jest to system mieszany z zapewnieniem wejścia do parlamentu wszystkich kandydatów, którzy w swych okręgach uzyskali większość. Ustawowa liczba posłów liczy 598 (od zjednoczenia Niemiec do 2002 roku wynosiła 656), ale wskutek tego skomplikowanego systemu wyborczego liczba ta może zwiększać się o tzw. mandaty nadwyżkowe. Tak jest w Bundestagu XVII kadencji, który liczył w dniu inauguracji 622 posłów – przy wygaśnięciu mandatu nadwyżkowego wybrany większościowo poseł nie jest zastępowany przez kandydata z listy, tak że liczba ta zmniejszyła się do 620 w roku 2012. Posłowie grupują się we frakcjach, do tworzenia których potrzebne jest 5% ogólnej liczby posłów. Obecne frakcje to:SPD, CDU/CSU, Sojusz 90/Zieloni, FDP, Die Linke^[100].

Bundestag na wniosek prezydenta dokonuje wyboru kanclerza i rządu, kontroluje jego prace, zatwierdza umowy międzynarodowe, uchwala ustawy. Na czele izby niższej stoi przewodniczący Bundestagu (wraz ze swoimi zastępcami). Obecnie jest nim Wolfgang Schäuble z CDU^[100].

Władzę wykonawczą (Exekutive) stanowi rząd federalny z kanclerzem federalnym (Bundeskanzler) na czele. Ma on prawo bezpośrednio ingerować w prace swoich ministrów. Nie można pociągnąć całego rządu do odpowiedzialności politycznej. Dzieje się tak dlatego, że każdy z ministrów działa według wytycznych kanclerza. Dopiero gdy kanclerz zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za pomocą konstruktywnego wotum nieufności, wówczas rząd pośrednio pociągnięty jest do odpowiedzialności. Parlament nie może odwoływać poszczególnych ministrów (zasada odpowiedzialności rządu en bloc)^[101].

Prawo

Federalny Sąd Konstytucyjny w 1989 r.

 Osobny artykuł: System prawny Niemiec.

Niemcy posiadają system prawa kontynentalnego, oparty na prawie rzymskim z kilkoma odniesieniami do prawa germańskiego. Federalny Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht) jest niemieckim Sądem Najwyższym, odpowiedzialnym za sprawy dotyczące konstytucji państwa, z uprawnieniem kontroli działalności agencji administracyjnych^[30][102]. W przypadku spraw karnych i cywilnych, sąd najwyższej instancji stanowi Federalny Trybunał Sprawiedliwości. Inne sprawy kierowane są do: Federalngeo Sądu Pracy, Federalnego Sądu Socjalnego, Federalnego Trybunału Finansowego oraz Federalnego Sądu Administracyjnego. Niemieckie prawo reguluje także konsekwencje zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstwa oraz zbrodni wojennych i niemieckim sądom prawo korzystania z zasady represji wszechświatowej w niektórych przypadkach^[103].

Kodeksy karny i cywilny są skodyfikowane na stopniu narodowym w Strafgesetzbuch oraz Bürgerliches Gesetzbuch. Niemiecki system karny ma na celu rehabilitację kryminalisty oraz ochronę ludności przed dalszymi zbrodniami^[104]. Poza drobnymi wykroczeniami, sądzonymi przez jednego profesjonalnego sędziego, oraz poważnymi przestępstwami politycznymi, wszystkie sprawy są sądzone przez mieszane trybunały, w których ławnicy siedzą obok zawodowych sędziów^[105][106].

Polityka zagraniczna

 Osobny artykuł: Polityka zewnętrzna Niemiec.

Spotkanie przywódców państw G8 w 2007 r., w Heiligendamm w Meklemburgii

Niemcy posiadają za granicą 229 misji dyplomatycznych^[107] i utrzymają relacje z ponad 190 państwami^[108]. W 2011 państwo było największym płatnikiem do budżetu Unii Europejskiej (20%)^[109] i było trzecim państwem pod względem wielkości wkładu do budżetu Organizacji Narodów Zjednoczonych (8% ogólnych funduszy)^[110]. Niemcy są też członkiem Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), G8, G20, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF). Od zakończenia II wojny światowej, Niemcy znacząco przyczyniły się do powstania i rozwoju Unii Europejskiej i podtrzymywały silny sojusz z Francją. Państwo dąży do rozwoju wspólnej europejskiej polityki, obrony i organów bezpieczeństwa^[111][112].

Polityka rozwoju Niemiec jest niezależnym obszarem polityki zagranicznej państwa. Jest ona opracowana przez Ministerstwo Współpracy Gospodarczej i Rozwoju i wprowadzana w życie przez organizacje podległe. Niemiecki rząd dostrzega w rozwoju polityki zagranicznej odpowiedzialność za rozwój wspólnoty europejskiej^[113].

Rządy Niemiec i Stanów Zjednoczonych są bliskimi sprzymierzeńcami politycznymi^[114]. Plan Marshalla z 1948 r. oraz silne powiązania kulturowe wytworzyły więź pomiędzy oboma państwami, która uległa osłabieniu w wyniku niemieckiego sceptycyzmu dotyczącego wojny w Iraku^[115].

Partie polityczne

Angela Merkel, CDU

 Osobny artykuł: Partie polityczne w Niemczech.

Obecny system partyjny w Niemczech wykrystalizował się po II wojnie światowej i jest bardzo stabilny. Partią o najdłuższej tradycji jest, założona w 1870 roku, partia środowiska katolickiego Zentrum (pol. Centrum), obecnie o marginalnym znaczeniu. Drugą co do wieku partią jest, pochodząca z 1875 roku i wyrosła z ruchu robotniczego, SPD. Uczestniczyła ona w rządach Republiki Weimarskiej; aż do 1933 roku była najsilniejszą partią niemiecką. Po wojnie kierowana przez Willy’ego Brandta, Helmuta Schmidta i Gerharda Schrödera partia współtworzyła rząd federalny w latach 1966–1982 i ponownie 1998–2009.

Obok SPD do tzw. Volksparteien (partii ogólnonarodowych) należy również chadecja (CDU i CSU). Wykształciła się ona po II wojnie światowej ze środowisk dawnej katolickiej partii „Centrum”, poszerzonej o środowiska ewangelickie (CDU jest partią ponadkonfesyjną). Na wzmocnienie jej roli wpłynął długi okres rządów (1949–1969) oraz charyzmatyczni liderzy: Konrad Adenauer, Ludwig Erhard i Jakob Kaiser. W latach 1982–1998 CDU/CSU była znów u władzy, stanowiąc główną siłę rządu Helmuta Kohla.

Tradycyjnie rolę języczka u wagi pełnili liberałowie z FDP. Rządzili prawie nieprzerwanie aż do 1998 roku, raz z CDU, raz z SPD – stąd też często nazywani są partią „obrotową”. FDP wykształciła się po 1948 roku ze środowisk związanych z przedwojennymi partiami DDP i DVP. Były w niej obecne zarówno elementy wolnomyślicielskie, antyklerykalne, jak i nacjonalistyczne (przez pewien czas po wojnie sytuowano FDP „na prawo” od CDU). Z partią związane były takie nazwiska jak pierwszy prezydent RFN Theodor Heuss, jej powojenny lider Erich Mende, przedstawiciele lewego skrzydła Wolfgang Mischnick czy Günter Verheugen. Członkami FDP byli też wieloletni minister spraw zagranicznych RFN Hans-Dietrich Genscher (1974–1992), Walter Scheel (1969–74 szef MSZ, prezydent RFN 1974–79) czy Klaus Kinkel (minister sprawiedliwości i spraw zagranicznych w rządzie Helmuta Kohla). FDP miała swój udział w odważnej polityce wschodniej rządu Willy’ego Brandta i Helmuta Schmidta. W 1982 na skutek różnic w koncepcjach polityki gospodarczej i społecznej FDP zrezygnowała z udziału w rządach lewicy i związała się z chadecją. Małżeństwo z CDU, choć niewolne od kłótni i nieporozumień, przetrwało 16 lat. Od 2009 do 2013 FDP ponownie tworzyło koalicję z CDU/CSU.

Od 1998 rolę języczka u wagi spełnia również partia Zielonych (Bündnis 90/Die Grünen). Partia Zielonych założona została w 1979/80 przez działaczy wywodzących się nowych ruchów społecznych lat 60. i 70. i inicjatyw ekologicznych, a w 1990 zjednoczyła się ze wschodnioniemieckim Bündnis 90. Jej wieloletnim przewodniczącym był minister spraw zagranicznych Joschka Fischer. Reprezentowana jest w Bundestagu i we wszystkich parlamentach lokalnych, a jej członek Winfried Kretschmann jest premierem w Badenii-Wirtembergii.

Partią izolowaną na szczeblu ogólnokrajowym jest Die Linke. Wywodzi się ona z PDS – następczyni honeckerowskiej SED oraz WASG – partii utworzonej przez działaczy związkowych i dysydentów z SPD. Tak jak WASG, PDS krytykowała z pozycji lewicowych rząd Schrödera, zarzucając mu odejście od lewicowych ideałów, które jakoby zawsze bliskie były PDS. W latach 1990–2002 i ponownie od 2005 reprezentowana była w Bundestagu, głównie przez posłów z nowych krajów związkowych, tj. byłego terytorium NRD. W zachodniej części Niemiec nie udało jej się zapuścić korzeni, aż do zawarcia koalicji z WASG, a następnie zjednoczenia obu partii w Die Linke. Partia kierowana przez Katję Kipping i Bernda Riexingera reprezentowana jest w 13 z 16 parlamentów lokalnych. Die Linke wspólnie z SPD i Zielonymi rządzi w Turyngii – której premierem jest członek Die Linke, Bodo Ramelow – oraz współrządzi z SPD w Brandenburgii.

W parlamentach lokalnych swoje reprezentacje posiadają również Wolni Wyborcy (Freie Wähler), Niemiecka Partia Piratów (Piratenpartei Deutschland), regionalne ugrupowanie Związek Wyborców Południowego Szlezwiku (Südschleswigscher Wählerverband) oraz prawicowa Alternatywa dla Niemiec (Alternative für Deutschland, AfD).

Bezpieczeństwo

Policja

 Osobny artykuł: Policja w Niemczech.

Straż pożarna

W Niemczech jedynie 107 miejscowości posiada zawodową straż pożarną, w pozostałych jej zadania realizują strażacy-ochotnicy.

Siły zbrojne

 Osobny artykuł: Bundeswehra.

Rodzajami federalnych sił zbrojnych Niemiec są: wojska lądowe (Heer), marynarka wojenna (Deutsche Marine) oraz siły powietrzne (Luftwaffe). Według rankingu Global Firepower (2014) niemieckie siły zbrojne stanowią 7. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 45 mld dolarów (USD)^[116].

Rola niemieckiego wojska (Bundeswehr) została opisana w Konstytucji Niemiec (Art. 87a) jako wyłącznie defensywna. Jego jedynymi aktywnymi działaniami przed 1990 r., była pomoc podczas klęsk żywiołowych w kraju i za granicą. W 1994 r. trybunał konstytucyjny termin defensywa zdefiniował nie tylko jako obrona granic państwa, ale także zapobieganie innym konfliktom na całym świecie, które mogłyby w jakikolwiek sposób zagrozić państwu.

czołgi Leopard 2

W 2011 r. wydatki na wojsko stanowiły około 1,3% produktu krajowego brutto, co jest wynikiem niskim na tle innych państw. Pomimo to, Niemcy są dziewiątym państwem na świecie, który przeznacza najwięcej środków na utrzymanie armii^[117]. W okresie pokoju wojsko jest dowodzone przez Ministra Obrony. W przypadku znalezienia się państwa w stanie wojny, która zgodnie z konstytucją będzie miała charakter obronny, dowódcą naczelnym zostanie kanclerz^[118].

W 2012 r. niemieckie wojsko zatrudniało 183 000 zawodowych żołnierzy i 17 000 ochotników^[119]. Niemiecki rząd planuje jednak ograniczenie tych liczb do 170 000 zawodowców i 15 000 ochotników^[120]. Rezerwiści są dostępni siłom zbrojnym i uczestniczą w ćwiczeniach obronnych. W 2011 r. niemieckie wojsko posiadało 6900 żołnierzy stacjonujących w innych państwach w ramach misji pokojowych, w tym 4900 w Afganistanie i Uzbekistanie, 1150 w Kosowie i 300 w Libanie^[121].

Do 2011 r. służba wojskowa była obowiązkowa dla mężczyzn w wieku lat 18, a pobór składał się z sześciomiesięcznej służby. 1 lipca 2011 r. obowiązek został oficjalnie zniesiony. Po 2001 roku w armii mogły służyć kobiety, ale nie obowiązywał ich obowiązek służby wojskowej^[122]. W armii pracuje około 17 500 kobiet.

Gospodarka

Frankfurt nad Menem nocą – centrum finansowe Niemiec

 Osobny artykuł: Gospodarka Niemiec.

Niemcy, mimo zaobserwowanych problemów gospodarczych w latach 2003–2005, jeszcze do niedawna utrzymywały się na trzecim miejscu wśród potęg gospodarczych świata. PKB wyniósł w 2005 2,91 biliona USD. Niemiecka gospodarka była zatem nominalnie trzecią co do wielkości na świecie. Dopiero w 2008 gospodarka ChRL pod względem PKB, przerosła niemiecką. PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi: 33,4 tys. USD i plasuje RFN na 1. miejscu w Unii Europejskiej oraz na 17. miejscu w świecie. Deficyt budżetowy w 2005 wyniósł 78 mld euro. Państwo osiągnęło dochody w wysokości 971 mld euro, a wydało 1 049,7 mld euro. Niemcy są obecnie drugim, po Chinach i przed USA, eksporterem na świecie. Wartość eksportu w 2004 wyniosła ponad 731 mld euro. Przewaga eksportu nad importem wyniosła wówczas blisko 160 miliardów euro (tymczasem deficyt handlowy USA w 2003 wyniósł 489 mld $). Stopa bezrobocia: 7,2 proc. (XII 2008)^[123].

Głównym centrum finansowym o światowym znaczeniu jest Frankfurt nad Menem, m.in. siedziba Frankfurckiej Giełdy Papierów Wartościowych (Börse Frankfurt), Deutsche Banku, Dresdner Banku oraz Commerzbanku.

Do końca 2006 r. do byłej NRD przetransferowano w różnej formie około 1100–1250 mld euro. Obecnie na pomoc dla landów wschodnich przeznacza się ok. 4% PKB zachodnich landów. PKB per capita na obszarze b. NRD osiągnął poziom 67,3% poziomu zachodnioniemieckiego, wpływy podatkowe osiągają 45% poziomu zachodniego^[124].

 Zobacz też: Lista największych przedsiębiorstw w Niemczech.

Rolnictwo

Pole w Meklemburgii

Niemieckie rolnictwo ma charakter intensywny, jest wysoko zmechanizowane i schemizowane. Uprawę utrudniają natomiast słabe gleby i niesprzyjający klimat^[125]. W ostatnich latach znacząco zmniejszyła się liczba przedsiębiorstw rolniczych. W latach 1999–2007 liczba ta spadła z 472 tys. do 374 500 (20,6%). Zmniejsza się także liczba zatrudnionych w rolnictwie: w 2007 r. wynosiła ona 1,3 mln, czyli o ok. 12% mniej, niż osiem lat wcześniej. Tereny wykorzystywane rolniczo stanowią przeszło połowę całkowitego obszaru Niemiec. Ich powierzchnia (ok. 17 mln ha) spadła w ostatnich latach o zaledwie 1,2%. Zwiększyła się natomiast średnia powierzchnia gospodarstw rolnych (z 36,3 ha w 1999 do 45,3 ha w 2007)^[126].

W Niemczech, w 2008 roku, zebrano 50,1 mln t zbóż, co stanowi ok. 2% ogólnych światowych zbiorów. Bardzo wysokie są ich plony, które wynoszą 71,2 dt/ha, co jest jednym z najwyższych wyników na świecie (po Wielkiej Brytanii, Francji czy Egipcie). Na każdego mieszkańca zbiera się 609 kg zbóż rocznie. Jednym z najważniejszych zbóż uprawianych w Niemczech jest pszenica, której zbiory wynoszą 25,9 mln t, a plony 80,9 dt/ha. Uprawia się ją głównie na Wyżynie Bawarskiej, w Turyngii i Meklemburgii. Niemcy są drugim producentem żyta na świecie (po Rosji), ze zbiorami rzędu 3,7 mln t i plonami osiągającymi 50,8 dt/ha. Uprawia się je w dużych ilościach w Brandenburgii. Co roku zbiera się tam także 11,9 mln t jęczmienia (61 dt/ha) oraz 0,8 t mln owsa (44,2 dt/ha). Marginalne są natomiast uprawy kukurydzy. Niemcy są także czwartym na świecie producentem buraków cukrowych ze zbiorami 23 mln t i plonami 623 dt/ha. Pola buraków cukrowych pojawiają się na terenie całego kraju. Ich duże skupiska znajdują się: na Wyżynie Bawarskiej i w Schwarzwaldzie, a także w Turyngii, Brandenburgii i Westfalii. Mniejsze znaczenie mają uprawy ziemniaków, przynoszące co roku zbiory w wysokości 11,3 mln t oraz plony 438 dt/ha. Ziemniaki hoduje się głównie nad Łabą, na północy kraju. Niemcy odnotowują także duże zbiory rzepaku (5,1 mln t) oraz największe na świecie zbiory chmielu (39,7 tys. t)^[58][50].

Do najważniejszych zwierząt hodowlanych w Niemczech należą trzoda chlewna i bydło. W 2008 r. w niemieckich gospodarstwach przebywało 26,7 mln sztuk trzody chlewnej, co było czwartym wynikiem na świecie. Ich hodowla skupia się w Dolnej Saksonii i Bawarii. Pogłowie bydła wynosi w Niemczech 12,9 mln szt., a największe obszary jego hodowli to Wyżyna Bawarska i tereny na wschód od Hamburga. Co roku w Niemczech produkuje się także 28,6 mln t mleka krowiego, 0,8 mln t jaj kurzych i 7,7 mln t mięsa z uboju^[58][50].

Przemysł

Kopalnia węgla kamiennego Prosper-Haniel

W Niemczech wydobywa się największą na świecie ilość węgla brunatnego. Pochodzi stąd ok. 1/5 światowego wydobycia^[58]. Najznaczniejsze złoża znajdują się Nadrenii Północnej-Westfalii, północnej Hesji, okolicach Lipska, Merseburgu i Górnym Palatynacie. Warto jednak zaznaczyć, że w latach 1990–2006 jego wydobycie spadło z 388 mln do zaledwie 173 mln ton. Wiąże się to w dużym stopniu z restrukturyzacją i zamykaniem kopalń^[125]. Zjawisko to widoczne jest w większym stopniu w przypadku węgla kamiennego, którego wydobycie w latach 2000–2008 spadło ponad trzykrotnie i dziś wynosi 28 mln ton (ok. 0,5% światowego wydobycia)^[58]. W latach 50. XX wieku na terenie Niemiec działało ponad 170 kopalń, a w 2005 r. już tylko kilkanaście. Ropa naftowa jest wydobywana w okolicach Hanoweru i w pobliżu granicy z Holandią, natomiast gaz ziemny w Dolnej Saksonii, na wschód od Monachium i w górnej Hesji. Kopalnie uranu działają w Schwarzwaldzie i w okolicach miejscowości Aue. Niemcy są czwartym na świecie producentem soli potasowych, które wydobywa się w okolicach Bleicherode i Halle. Sól kamienną eksploatuje się natomiast w Wirtembergii, Bawarii i na Nizinie Niemieckiej^[125].

Elektrownia atomowa w Brokdorf

Głównym źródłem energii elektrycznej jest węgiel (brunatny i kamienny), a niemieckie elektrownie cieplne wytwarzają 61,3% energii elektrycznej w kraju^[58]. W 2014 po raz pierwszy w historii Niemiec, głównym źródłem energii elektrycznej był mix różnych źródeł odnawialnych – 27,3%, wyprzedzając dotychczasowego lidera – węgiel brunatny^[127][128]. Ze źródeł odnawialnych produkuje się 10,7% energii (27,3% energii elektrycznej)^[58], w tym 36,6% z energii wiatru, 22,5% z biomasy, 14,7% z energii wodnej, 21,2% z energii słonecznej i 3,6% z bioodpadów^[129]. Węgiel brunatny przeważa w zachodniej i wschodniej części kraju – w Nadrenii Północnej-Westfalii, Brandenburgii i Saksonii, a elektrownie zlokalizowane są w pobliżu kopalni^[130]. Elektrownie atomowe dostarczają 18% energii elektrycznej^[131]. Niemcy realizują obecnie program transformacji energetycznej „Energiewende” – wyłączenia wszystkich reaktorów jądrowych do końca 2022 r., wycofywania się z pozostałych nieodnawialnych surowców energetycznych i przejścia w całości na mix energii odnawialnych^{[127][132][133]}.

Niemieckie hutnictwo jest jednym z najważniejszych w Europie. Największe zakłady koncentrują się głównie w Zagłębiu Ruhry. Ołów wyrabia się w Braubach, Hamburgu, Norymberdze i Freibergu, magnez w Pocking, cynę w Essen, Duisburgu, Hamburgu i Freibergu, aluminium w Rheinfelden, Rheinbergu, Aken i Laucie, a miedź w Hamburgu, Duisburgu, Berlinie, Eisleben i Ilsenburgu. Rafinerie ropy naftowej działają np. w Kolonii, Hamburgu, Bremie, Heiden, Emden, Ingolstadt, Frankfurcie nad Menem, Lipsku, Mannheimie, Essen czy Salzbergen. Największe cementownie zlokalizowane są w Bremie, Beckum, Bernburgu, Paderborn, Neuwied i Osnabrück^[125].

Na północnym zachodzie istnieją duże zakłady chemiczne (w okolicach Kolonii, Leverkusen czy Leuny), a barwniki wyrabia się w Lipsku i Frankfurcie nad Menem. Warto również dodać, że Niemcy są czwartym na świecie producentem nawozów potasowych, z produkcją 3,1 mln ton w 2008 roku^[58]. Przemysł maszynowy koncentruje się w Zagłębiu Ruhry, okolicach Hanoweru, Augsburga, Chemnitz, Lipska, Magdeburga czy Mannheim^[125].

Szklana manufaktura Volkswagena w Dreźnie

Niemcy są znanym na całym świecie producentem pojazdów. Jest to trzecie państwo, po Chinach i Japonii, w produkcji samochodów osobowych (z produkcją 5,3 mln sztuk rocznie), dziewiąte w produkcji samochodów ciężarowych i szóstym w produkcji rowerów. Najważniejszymi niemieckimi producentami samochodów są: Volkswagen (z zakładami w Wolfsburgu, Hanowerze, Ingolstadt, Kassel i Emden), Opel (fabryki w Bochum i Rüsselsheim am Main), Ford (Kolonia), Daimler AG (Stuttgart, Sindelfingen, Gaggenau i Mannheim), Audi (Heilbronn i Neckarsulm) oraz BMW (Monachium i Dingolfing). Lokomotywy produkuje się w Berlinie, Monachium, Kassel, Essen czy Düsseldorfie, wagony kolejowe w Kolonii, Berlinie, Duisburgu, Werdau oraz Görlitz, a rowery w Berlinie, Zschopau i Chemnitz. Stocznie zlokalizowano w Hamburgu, Bremie, Emden czy Rostocku^[125].

Do największych niemieckich producentów sprzętu elektronicznego należą Siemens, wyrabiający telefony komórkowe, oraz Grundig, producent telewizorów. Firma Bosch produkuje natomiast sprzęt gospodarstwa domowego^[134]. Zakłady przemysłu elektronicznego zlokalizowano np. w Dreźnie, Lipsku, Berlinie, Erfurcie, Radebergu, Weimarze, Stuttgarcie i Monachium. Główne ośrodki mechaniki precyzyjnej to Oberkochen, Berlin, Monachium, Böblingen, Getynga, Kempten, Jena, Drezno, Lipsk i Freiberg, a w przemyśle tekstylnym dominują Bonn, Akwizgran, Bielefeld, Münster, Osnabrück, Lipsk, Żytawa, Augsburg i Kempten. Zakłady przemysłu gumowego zlokalizowano m.in.: w Kolonii, Akwizgranie, Mannheimie, Frankfurcie nad Menem, Offenbach am Main, Berlinie, Lipsku czy Monachium. Ośrodki przemysłu szklarskiego to Zagłębie Ruhry, Zagłębie Saary oraz Turyngia^[125].

Problemy gospodarcze

Mniej zadowalająco kształtuje się niemieckie zadłużenie, które osiągnęło w styczniu 2006 nowy rekordowy stan: 1,49 biliona euro = ok. 5,81 biliona PLN, co odpowiada ok. 18 tys. € = ok. 70 tys. PLN na głowę mieszkańca. Do tego dochodzą przewidywane zobowiązania państwa względem przechodzących na emeryturę pracowników sfery budżetowej w randze urzędnika, które płacone są bezpośrednio z budżetu, a nie przez ubezpieczenie emerytalne i do 2012 sumują się na kolejne 4 do 5 bilionów euro (źródło: niem. Bund der Steuerzahler). Od początku istnienia RFN wszystkie jej budżety były z deficytem. Jednak od 2009 roku Niemcy planują zmniejszać swój dług narodowy w relacji do PKB. Obecne zadłużenie Niemiec odpowiada około 110% PKB, podczas gdy kwotowo wyższe zadłużenie Stanów Zjednoczonych wynosi 10 bilionów dolarów (stan na 2009 r.) i również kwotowo wyższe zadłużenie Japonii 160% (ok. 7 bln dolarów), w odniesieniu do PKB niemiecki dług jest porównywalny do większości państw wysoko rozwiniętych. Zadłużenie i związane z nim odsetki, rosnące koszty systemu opieki zdrowotnej i emerytalnego, jak również bezrobocie (ok. 3,37 mln bezrobotnych), stanowią poważny problem finansowy i tym samym gospodarczy. Niemcy nie dotrzymywali od kilku lat, podpisanych w Maastricht, kryteriów konwergencji (dotyczących stabilności euro). Dla ratowania finansów państwa przeprowadza się od lat cięcia w systemach ubezpieczeń społecznych, co jednak tylko w nieznacznym stopniu poprawiło sytuację.

W 2006 roku Niemcy po raz pierwszy od paru lat dotrzymali kryteria z Maastricht. W 2006 roku nastąpiła wyraźna poprawa sytuacji gospodarczej. Wzrost gospodarczy prognozowany na początku roku na 1% wyniósł ostatecznie 2,7%.

Liczba zatrudnionych w niemieckim przemyśle wykazuje od lat tendencję spadkową. Każdego dnia z Niemiec przenosi się ok. 1500 miejsc pracy (ok. 500 000 rocznie) do państw Europy Wschodniej i Azji. Mimo to przemysł wnosi ok. 30% do PKB, a jego podstawową gałęzią jest motoryzacja i związane z nią branże. Od podpisania protokołu w Kioto, podejmuje się starania dla zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, choć w 2002 roku przyjęto ustawę o stopniowej likwidacji elektrowni jądrowych. Jednakże już po kilku latach, w 2009 roku rozpoczęto proces uchylania tej ustawy, a w 2010 r. rząd federalny pod naciskiem społeczeństwa wydłużył okres eksploatacji bloków jądrowych z 32 do 60 lat^[135].

Gospodarka niemiecka silnie odczuła światowy kryzys finansowy. W lutym 2009 odnotowano spadek produkcji przemysłowej w ujęciu rocznym o 20,6%. Był to szósty kolejny miesięczny spadek (w stosunku do stycznia 2009 o 2,7%)^[136].

Transport

Międzynarodowa droga nr E30 (Autostrada A2) w okolicach Hanoweru

 Osobny artykuł: Transport w Niemczech.

W Niemczech istnieje bardzo gęsta sieć transportowa. W sumie, na terenie państwa znajduje się 644 480 km dróg, w tym ok. 13 000 km autostrad^[48], co stawia Niemcy na 11. miejscu na świecie, trzecim w Europie i drugim w Unii Europejskiej (po Hiszpanii)^[137].

Transport drogowy

 Osobne artykuły: Autostrady w Niemczech i Lista dróg krajowych w Niemczech.

W ostatnich latach coraz większą rolę odgrywa tam transport drogowy. Ze względu na dużą liczbę samochodów ciężarowych, na wielu niemieckich autostradach i drogach ekspresowych wprowadzono opłaty za przejazd samochodów mających powyżej 12 ton^[138], a w dużych miastach, takich jak Berlin, Stuttgart, Monachium, Hanower czy miejscowościach Zagłębia Ruhry zakazano wjazdu do centrum samochodom bez nalepki, świadczącej o niskiej emisji spalin^[139]. Na 60% z niemieckich autostrad nie obowiązują limity prędkości, a na pozostałych wynoszą one ok. 130 km/h. Przeciwnicy tego prawa twierdzą, że ograniczenie prędkości maksymalnych zmniejszy liczbę wypadków i emisję dwutlenku węgla do atmosfery^[140]. Największe zagęszczenie autostrad występuje na zachodzie kraju, w Zagłębiu Ruhry i okolicach Frankfurtu nad Menem^[141].

Transport kolejowy

Niemiecki pociąg wjeżdża na stację

 Osobne artykuły: Transport kolejowy w Niemczech, Historia kolei w Niemczech i Deutsche Bahn.

W Niemczech istnieje 41 981 km linii kolejowych, z czego około 20 000 jest zelektryfikowanych^[48]. Pod względem długości linii kolejowych, Niemcy są szóstym państwem na świecie i drugim, po Rosji, w Europie^[142]. W użyciu pozostaje ponad 33 000 km, na których znajduje się przeszło 66 000 skrzyżowań i zwrotnic, ponad 27 000 wiaduktów i prawie 800 tuneli^[143]. Do niemieckich miast dociera wiele połączeń międzynarodowych. Największym ośrodkiem pod tym względem jest Frankfurt nad Menem, posiadający połączenia z Belgią, Francją, Wielką Brytanią, Irlandią, Szwajcarią, Holandią oraz Austrią. Do Berlina docierają natomiast pociągi z Polski, Szwecji, Danii oraz Holandii^[144]. Niemieckie koleje są zarządzane przez koncern Deutsche Bahn. Należy do niego ok. 5700 dworców, a spółka zatrudnia przeszło 250 000 pracowników. Co roku jej pociągami podróżuje się 1,98 miliarda razy, a każdego dnia koleje osobowe wykonują ok. 26 700 przejazdów, przy 5100 przejazdów pociągów towarowych^[143].

Transport lotniczy

Port lotniczy Frankfurt

W Niemczech działają 152 linie lotnicze^[145], z których największymi są Lufthansa oraz Air Berlin^[146]. Ponadto w Niemczech istnieje 541 lotnisk, co jest wynikiem trzynastym na świecie i drugim, po Rosji, w Europie^[147]. 322 z nich ma utwardzoną nawierzchnię pasów startowych. Na terenie kraju działają także 22 heliporty^[48]. Największym niemieckim lotniskiem jest port lotniczy we Frankfurcie, który w 2012 r. obsłużył ponad 57 mln pasażerów, co jest jedenastym wynikiem na świecie i trzecim, po londyńskim Heathrow i paryskim lotnisku Charles’a de Gaulle’a, w Europie^[148]. Inne lotniska, obsługujące powyżej miliona pasażerów rocznie, znajdują się w Berlinie, Bremie, Dortmundzie, Dreźnie, Düsseldorfie, Hamburgu, Hanowerze, Karlsruhe, Kolonii (Bonn), Lipsku, Monachium, Münster, Norymberdze, Stuttgarcie oraz Weeze^[149].

Transport wodny

Na niemieckich rzekach i kanałach wyznaczono ponad 7000 km szlaków wodnych, co jest wynikiem dziewiętnastym na świecie i czwartym w Europie^[150]. Główne porty znajdują się w Bremie, Bremerhaven, Duisburgu, Hamburgu, Karlsruhe, Lubece, Neuss oraz Rostocku. W skład niemieckiej floty handlowej wchodzi ok. 430 statków, w tym dwa barkowce, dwa masowce, 51 frachtowców, 15 chemikaliowców, 298 kontenerowców, 6 gazowców, 4 statków pasażerskich, 24 frachtowców pasażerskich, 10 tankowców, 3 chłodniowce oraz 6 Ro-ro. W Niemczech zarejestrowanych jest także sześć zagranicznych statków – trzy fińskie, jeden holenderski oraz dwa szwajcarskie. Niemcy mają natomiast prawie 3500 statków zarejestrowanych w innych państwach, głównie taniej bandery, np. 1094 w Antigui i Barbudzie, 30 na Bahamach, 14 na Bermudach, 192 na Cyprze, 123 na Gibraltarze, 1185 w Liberii, 135 na Malcie, 248 na Wyspach Marshalla, ale też np. w Australii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Portugalii czy Luksemburgu^[48].

Turystyka

 Osobny artykuł: Turystyka w Niemczech.

Brama Brandenburska, jeden z symboli Berlina

Niemcy są siódmym na świecie państwem pod względem liczby przyjazdów z zagranicy^[151]; w 2015 roku kraj ten odwiedziło 34,972 mln turystów (6% więcej niż w roku poprzednim). Pod względem przychodów z turystyki w 2015 Niemcy zajęły ósme miejsce na świecie z wynikiem 36,867 mld dolarów^[152].

Największym zainteresowaniem turystów cieszy się Bawaria, w której w 2011 r. nocowano 81 milionów razy. Na kolejnych miejscach plasują się Badenia-Wirtembergia, Nadrenia Północna-Westfalia, Dolna Saksonia oraz Hesja^[153].

Najczęściej odwiedzanym przez turystów miastem jest Berlin^[153]. Jednym z jego najbardziej charakterystycznych zabytków jest Brama Brandenburska z końca XVIII w., która w okresie zimnej wojny, wraz z Murem Berlińskim, tworzyła granicę między wschodnią a zachodnia częścią miasta. Budowla jest zbudowana w stylu klasycystycznym i stanowi obecnie symbol Zjednoczenia Niemiec w 1989 r^[154]. W rozległym parku Tiergarten znajduje się natomiast kolumna Siegessäule, upamiętniająca zwycięstwo Prus w wojnie z Danią w 1864 r. Ma ona 35 ton i 8,3 metra wysokości, a u jej szczytu widnieje brązowa figura Nike, bogini zwycięstwa^[155].

Zamek Neuschwanstein

W Niemczech istnieje wiele zamków i pałaców, z których wiele poddano w ostatnich dziesięcioleciach renowacji. Jednym z najsłynniejszych obiektów jest kompleks pałaców i ogrodów w Poczdamie. Na ponad 500 ha znajduje się tutaj około 150 zabytkowych budowli, powstałych głównie w latach 1730–1916^[156]. Duże skupisko zamków i pałaców znajduje się również w Saksonii, w pobliżu Drezna. W centrum stolicy kraju związkowego znajduje się znany zespół architektoniczny Zwinger, a wokół miasta rozrzucone jest wiele innych budowli, np. pałac w Pillnitz, Pałac Moritzburg, zamek w Miśni czy Twierdza Königstein. W Bawarii położony jest natomiast słynny zamek Neuschwanstein, a także długi na ponad kilometr Zamek Burghausen. W okolicach Hanoweru zlokalizowane są pałac w Bückeburg, zamek Marienburg, pałac w Corvey, a także w Celle. Na północy kraju zamków jest mniej, a najbardziej znane z nich to: zamek w Plön, zamek i park w Eutin oraz zamek w Schwerinie^[157]. W Niemczech działa również ok. 4000 muzeów^[158].

Niemcy dysponują także dużą liczbą parków rozrywki. Największym z nich jest Europa-Park, o powierzchni 90 hektarów^[159]. Poza tym, znajdują się tu także: Legoland w Günzburgu, Phantasialand w Brühl, Heide-Park w Soltau czy Hansa Park w Sierksdorf^[160]. Ponadto w Niemczech założono kilkaset ogrodów zoologicznych, z których największe znajdują się w Berlinie, Monachium, Hamburgu, Stuttgarcie, Kolonii, Lipsku, Frankfurcie nad Menem oraz Norymberdze^[161].

Szlaki turystyczne

Zamek w Schwerinie, Meklemburgia

Stralsund widziany z Rugii

W Niemczech istnieje gęsta sieć szlaków turystycznych, które zlokalizowano nie tylko na terenach atrakcyjnych pod względem przyrodniczym, ale także w miastach i terenach zabudowanych. Wśród nich znajdują się:

• Szlak Marchii Wkrzańskiej (Märkischer Landweg) o długości ok. 220 km – szlak prowadzący od Feldberg do Mescherin w Brandenburgii. Biegnie on po terenach podmokłych z dużą liczbą jezior polodowcowych oraz niewielkich wzniesień. Przecina także Park Narodowy Doliny Dolnej Odry^[162].
• Międzynarodowy szlak rowerowy Odra – Nysa – umożliwiający zwiedzanie terenów przygranicznych wzdłuż Nysy Łużyckiej i Odry od Gór Izerskich w Czechach do Ahlbeck (Heringsdorf) na wyspie Uznam na zachód od Świnoujścia. Na trasie o długości 630 km znajdują się obszary ochrony przyrody, np. Park Narodowy Doliny Dolnej Odry i Naturpark Am Stettiner Haff oraz następujące miasta Jablonec nad Nysą, Görlitz, Mużaków, Frankfurt nad Odrą, Schwedt/Oder, Penkun, Ueckermünde, Anklam oraz Usedom. Do największych atrakcji należą Park Mużakowski (UNESCO), zabytki we Frankfurcie nad Odrą, zamek w Penkun, starówka z przystanią i Zamek Książąt Pomorskich w Ueckermünde i Muzeum Otto Lilienthala w Anklam. Szlak przebiega w niewielkim oddaleniu od polskich miejscowości turystycznych, m.in. Zgorzelca, Łęknicy, Gubina, Kostrzyna nad Odrą, Cedyni, Gozdowic, Gryfina, Szczecina, Polic, Węgornika, Nowego Warpna oraz Świnoujścia. W okolicy Zalewu Szczecińskiego na Pomorzu łączy się z Międzynarodowym szlakiem rowerowym wokół Zalewu Szczecińskiego R-66^[163].
• Szlak 66 Jezior (66 Seen-Weg) o długości 416 km, prowadzący dookoła Berlina, rozpoczynający się i kończący w Poczdamie. Podczas wędrówki trasą, podróżujący przemierzają fragment kompleksu parkowo-pałacowego w Poczdamie, a także tereny leśne i rolnicze z licznymi jeziorami, zarówno sztucznymi, jak i naturalnymi^[164].
• Szlak Zamków (Burgenwanderweg) o długości 147 km, mający kształt pętli, a jego początek, jak i koniec może zostać wyznaczony w jej dowolnym miejscu. Wiedzie głównie przez tereny leśne, łącząc trzy zamki: Eisenhardt w Bad Belzig, Rabenstein oraz Ziesar, a także pałac Wiesenburg. W całości leży ona w Brandenburgii, na południowy zachód od Berlina^[165].
• Szlak Hermanna (Hermannsweg) o długości 156 km, łączący Rheine i Horn-Bad Meinberg w Nadrenii Północnej-Westfalii. Na szlaku rozmieszczone są liczne atrakcje, takie jak długa na cztery kilometry piaskowcowa formacja skalna, Dörenther Klippen, ruiny zamkowe w Tecklenburgu, pałac w Bad Iburg, a także zamek Ravensberg^[166].
• Szlak Hunów (Hünenweg) o długości 208 km, rozpoczynający się w Osnabrück, a kończący w Papenburgu. Swoją nazwę wziął od znajdujących się na jego trasie megalitycznych grobowców Hunów, liczących ok. 4000 lat. Prowadzi głównie terenami rolniczymi z dużą liczbą miast i wsi^[167].
• Szlak Młynów (Mühlensteig) o długości 60 km, prowadzący leśnymi drogami na obrzeżach miast w Nadrenii Północnej-Westfalii. Krajobraz ma tutaj górzysty charakter, a na trasie zlokalizowanych jest dziewięć zabytkowych młynów i wiatraków różnego typu^[168].
• Eggeweg o długości 70 km, prowadzący w dużej części przez lasy, poza miastami i innymi terenami zabudowanymi. Wiedzie wzniesieniami stosunkowo niskiego pasma górskiego Eggegebirge (najwyższy szczyt – Preußischer Velmerstot – 468 m n.p.m.)^[169].
• Rothaarsteig o długości 154 km, przemierzający pasmo górskie Rothaar pomiędzy Brilon w Nadrenii Północnej-Westfalii, a Dillenburgiem w Hesji. Z wielu miejsc rozciągają się widoki na liczne doliny^[170].
• Winterberger Hochtour o długości 82 km, biegnący przez zachodnią Nadrenię Północną-Westfalię, przez liczne szczyty górskie. Przecina po drodze osiem dolin i dociera do 18 punktów widokowych^[171].
• oraz projektowany Szlak wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk – najkrótsza wodna droga z Berlina do Bałtyku – kanałami śródlądowymi Odra-Hawela i Finow do Odry i Zalewu Szczecińskiego.

Turyści niemieccy

Niemcy najchętniej spędzają wakacje we własnym kraju. Wśród kierunków zagranicznych prym wiedzie Hiszpania; Polska jest na 10^[a]. miejscu^[172].

Oświata

Uniwersytet w Heidelbergu

 Osobny artykuł: System oświaty w Niemczech.

Ponad 99% Niemców powyżej 15. roku życia potrafi czytać i pisać^[48]. Za nadzór nad oświatą odpowiadają w Niemczech rządy poszczególnych krajów związkowych. Od lat 60. XX wieku ruch reform doprowadził do scalenia edukacji w Gesamtschule, a w późniejszych latach wiele landów wprowadziło dwu- lub trzystopniowy system edukacji^[173].

Edukacja w przedszkolu jest dostępna dla wszystkich dzieci w wieku od trzech do sześciu lat, po czym przez następne dziewięć lat mają one obowiązek uczęszczania do szkoły. Podstawowe kształcenie trwa zazwyczaj od czterech do sześciu lat^[173]. Szkoły średnie są natomiast podzielone na trzy typy, różniące się pod względem stopnia zaawansowania w nauce ich wychowanków. Gimnazjum kształci najzdolniejszych uczniów i przygotowuje ich do nauki na studiach, Realschule naucza młodzież o średniej wiedzy (jest to ostatnie sześć lat ich nauki), a do Hauptschule uczęszczają uczniowie, których wyniki w nauce są najsłabsze (jest to przygotowanie do wykonywania zawodu)^[174].

Podstawowym kryterium, wymaganym do przyjęcia na studia, jest matura (Abitur), norma kwalifikacyjna, uzyskiwana na podstawie wyników w ostatnich latach nauki oraz końcowych egzaminów, ale obowiązuje także duża liczba wyjątków i dokładniejszych norm, zależnych od kraju związkowego, uniwersytetu lub przedmiotu. W czołowej setce Akademickiego Rankingu Uniwersytetów Świata znajdują się trzy uniwersytety niemieckie. Są to: Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium, Uniwersytet we Fryburgu oraz Uniwersytet w Heidelbergu. Na dalszych miejscach znajdują się uniwersytety w Bonn, Frankfurcie, Getyndze, Münsterze, Hamburgu^[175]. W sumie 38 uniwersytetów jest sklasyfikowanych w czołowej pięćsetce rankingu^[176]. Większość niemieckich uniwersytetów ma charakter publiczny. Pobierają one czesne w wysokości ok. 60 € od studenta na semestr (do 500 € w Dolnej Saksonii)^[177][178]. Edukacja uniwersytecka w Niemczech jest otwarta na większość obywateli i w coraz większym stopniu powszechna^[179].

Najstarszym uniwersytetem w Niemczech jest uczelnia w Heidelbergu, która powstała w 1368 r. Następnie powstały uniwersytety w Lipsku (1409), Rostocku (1419), Fryburgu (1457), Monachium (1472) oraz Tybindze (1477)^[180].

 Zobacz też: Uczelnie w Niemczech.

Nauka

Albert Einstein

Max Planck

Otto Hahn

Fizyka

Prace Alberta Einsteina oraz Maxa Plancka były decydujące podczas tworzenia nowoczesnej fizyki, którą później rozwinęli Werner Heisenberg i Austriak Erwin Schrödinger^[181]. Byli oni poprzedzani przez innych kluczowych fizyków, takich jak Hermann von Helmholtz, Joseph von Fraunhofer czy Gabriel Fahrenheit. Wilhelm Röntgen odkrył promieniowanie X, co sprawiło, że został pierwszym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1901 r.^[182], a jego imieniem nazwano pierwiastek. Heinrich Hertz pracował nad promieniowaniem elektromagnetycznym, co było istotne w rozwoju telekomunikacji^[183]. Również wiedza na temat aerodynamiki została rozwinięta przez Niemca, Ludwika Prandtla. Innymi znanymi niemieckimi fizykami są: Karl Ferdinand Braun (1850–1918), Wilhelm Wien (1864–1928), Johannes Stark (1874–1957), Max von Laue (1879–1960), Otto Hahn (1879–1968), James Franck (1882–1964), Gustav Ludwig Hertz (1887–1975), Walther Bothe (1891–1957), Werner Heisenberg (1901–1976), Ernst Ruska (1906–1988), J. Hans D. Jensen (1907–1973), Wolfgang Paul (1913–1993), Herbert Kroemer (1928–), Rudolf Mössbauer (1929–2011), Peter Grünberg (1939–), Theodor W. Hänsch (1941–), Klaus von Klitzing (1943–), Gerd Binnig (1947–), Horst Störmer (1949–), Georg Bednorz (1950–) oraz Wolfgang Ketterle (1957–). W sumie 23 Niemców zdobyło Nagrodę Nobla^[182].

Hermann Emil Fischer

Chemia

Niemieccy chemicy zostali nagrodzeni Nagrodą Nobla 26 razy, co stanowi ok. 15% wszystkich przyznanych nagród w tej dziedzinie nauki. Hermann Emil Fischer zsyntetyzował glukozę, Adolf von Baeyer badał organiczne barwniki i hydroaromatyczne związki chemiczne, a Eduard Buchner odkrył fermentację bez udziału żywych komórek. Richard Martin Willstätter badał chlorofil, natomiast Fritz Haber zsyntetyzował amoniak. Hans von Euler-Chelpin badał fermentację cukrów i zymazę, a Hans Fischer hem oraz chlorofil. Friedrich Bergius wspólnie z Carlem Boschem przyczynił się do wynalezienia i rozwoju chemicznych metod wysokociśnieniowych. Richard Kuhn pracował nad witaminami i karotenoidami, a Adolf Butenandt nad hormonami płciowymi. Robert Huber, Johann Deisenhofer oraz Hartmut Michel wyznaczyli trójwymiarową strukturę centrum reakcji fotosyntezy u bakterii. Gerhard Ertl badał procesy chemiczne, które zachodzą na powierzchni ciał stałych^[184].

Geografia

Do najsłynniejszych geografów niemieckich zalicza się Alexandra von Humboldta, twórcę biogeografii, badającego głównie tereny Ameryki Łacińskiej. Jego książka Kosmos zawierała niemal całą ówczesną wiedzę o przyrodzie. Do twórców nowoczesnej geografii zalicza się także Carla Rittera. Dzieje geografii w Niemczech sięgają jednak znacznie wcześniejszych czasów. W 1507 r. Martin Waldseemüller opublikował pierwszy atlas z nazwą Ameryka, a pochodzący z Niemiec Martin Behaim w roku 1492 stworzył pierwszy w historii globus. Na przełomie wieku XVI i XVII Filip Clüver stworzył podstawy geografii historycznej, a Bernard Varenius wydzielił nową dziedzinę geografii – geografię regionalną. Heinrich Barth badał Afrykę północną i centralną, a Ferdinand von Richthofen badał Daleki Wschód i przyczynił się do rozwoju geomorfologii. Erich Dagobert von Drygalski prowadził eksplorację Antarktydy. Na początku XX wieku Alfred Wegener wysunął pierwszą w historii teorię wędrówki kontynentów^[185]. Niemieccy naukowcy zapisali się także w historii geologii. Za ojca mineralogii uważa się Georgiusa Agricolę, który przedstawił pierwszą klasyfikację minerałów, a Abraham Gottlob Werner stworzył teorię neptunizmu^[186].

Astronomia

Johannes Kepler w 1610 r.

Spośród czynnych w Niemczech na przełomie XVI i XVII wieku astronomów wyróżnił się Johannes Kepler, który opracował trzy prawa ruchu planet. Simon Marius nazwał cztery największe księżyce Jowisza – Ganimedes, Europę, Io i Kallisto. Johann Bayer opublikował Uranometrię, pierwszy atlas nieba ukazujący całą sferę niebieską. Sto lat później Maria Margarethe Kirch została pierwszą kobietą, która odkryła kometę, a wśród dokonań Friedricha Wilhelma Bessela znajdziemy: pomiar położenia ok. 50 tys. gwiazd, wykazanie istnienia planety Neptun, zmierzenie paralaksy, a także udowodnienie, iż Syriusz i Procjon wykonują niewielkie ruchy. Na początku XIX wieku Friedrich Wilhelm August Argelander posunął się o krok dalej i skatalogował 324 188 gwiazd, określając ich jasność i pozycję. Johann Gottfried Galle, przy współpracy Heinricha Louis d’Arresta jako pierwszy zaobserwował Neptuna, a Hermann Karl Vogel odkrył gwiazdy spektroskopowo podwójne. Max Wolf wprowadził fotografię do badań astrofizycznych, co pozwoliło mu na odkrycie m.in. przeszło 200 asteroid^[187]. Pierwszym niemieckim astronautą w kosmosie był Sigmund Jähn, który opuścił Ziemię w 1978 r. Od tego czasu w kosmos wyruszyło kilkunastu niemieckich kosmonautów^[188].

Inżynieria

Niemieccy inżynierowie odegrali istotną rolę w tworzeniu motoryzacji. Dokonali oni istotnych odkryć w tej dziedzinie na przełomie XIX i XX wieku. Nikolaus Otto jest twórcą silnika o zapłonie iskrowym, a Karl Benz i Gottlieb Daimler wynaleźli pierwsze samochody. Rudolf Diesel zbudował natomiast silnik wysokoprężny, nazwany od jego nazwiska silnikiem Diesla. Heinrich Focke stworzył pierwszy nadający się do użytku helikopter, a Hans von Ohain przyczynił się do postępu koncepcji napędu odrzutowego. Samolot Horten Ho 229, dzieło braci Horten był pierwszym odrzutowcem o konstrukcji latającego skrzydła. Istotną postacią, choć niezwiązaną z motoryzacją, był działający w XV wieku Johannes Gutenberg, który wprowadził czcionkę ruchomą do drukarstwa^[189]. Konrad Zuse był twórcą pierwszego komputera, Karl Ferdinand Braun wynalazł kineskop, a Emil Berliner gramofon^[190].

Opieka zdrowotna

Klinika we Fryburgu Bryzgowijskim

 Osobny artykuł: System opieki zdrowotnej w Niemczech.

Niemcy posiadają najstarszy na świecie system ochrony zdrowia, mający swe początki w aktach prawnych, wydanych przez Otto von Bismarcka w 1883 r^[191]. Na wszystkich obywateli nałożony jest pełny system ubezpieczeń, z którego pewne grupy społeczne (np. osoby prowadzące działalność gospodarczą czy osoby o wysokich zarobkach) mogą zrezygnować i zawrzeć prywatną umowę ubezpieczeniową. Dawniej mogli oni też wybrać brak ubezpieczenia, możliwość ta została jednak zniesiona w 2009 r.^[192] W 2009 r. na 1000 obywateli przypadało w Niemczech 8,2 łóżka szpitalnego, a w 2013 r. średnia długość życia wynosiła 78 lat u mężczyzn i 83 u kobiet^[48]

W 2009 r. ok. 67 000 Niemców było zarażonych wirusem HIV/AIDS, zmarło z tego powodu poniżej 1000 obywateli. Co czwarty dorosły mieszkaniec Niemiec boryka się z otyłością, a 1,1% dzieci do piątego roku życia jest niedożywionych^[48]. Ponadto 27% Niemców jest palaczami^[173].

Kultura

Choinka świąteczna przed Uebersee Museum w Bremie

Obchody Dnia Zjednoczenia Niemiec

Święta

Liczba dni wolnych od pracy jest różna w poszczególnych krajach związkowych państwa. Dziewięć dni jest wolnych od pracy na terenie całych Niemiec. Są to: Nowy Rok (1 stycznia), Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Dzień Pracy (1 maja), Wniebowstąpienie Pańskie, drugi dzień Zielonych Świątek, Święto Zjednoczenia Niemiec (3 października), Boże Narodzenie (25 grudnia) oraz 26 grudnia, czyli dzień św. Szczepana. Ponadto w niektórych krajach związkowych wolne od pracy są: Święto Objawienia Pańskiego (6 stycznia), Boże Ciało, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Dzień Reformacji (31 października), Wszystkich Świętych (1 listopada) oraz Dzień Pokuty (20 listopada)^[193].

Literatura

 Osobny artykuł: Literatura niemieckojęzyczna.

Niemiecka literatura powstała w średniowieczu. Najważniejsi autorzy tej epoki to Walther von der Vogelweide i Wolfram von Eschenbach. Pieśń o Nibelungach, której autor jest nieznany, jest jednym z najważniejszych dzieł literatury niemieckiej. Dzieła te napisane zostały w języku średnio-wysoko-niemieckim, który jest dla współczesnych Niemców zupełnie niezrozumiały. Nowożytną niemczyznę stworzył Marcin Luter swoim tłumaczeniem Biblii. Za najważniejszych autorów literatury niemieckiej uważani są Christoph Martin Wieland, Johann Wolfgang von Goethe i Friedrich Schiller, Friedrich Hölderlin i Heinrich Heine oraz bracia Grimm; w dwudziestym wieku Niemcy miały kilku noblistów w dziedzinie literatury, takich jak: Theodor Mommsen (1902), Paul Heyse (1910), Gerhart Hauptmann (1912), Thomas Mann (1929), Hermann Hesse (1946), Heinrich Böll (1972), Günter Grass (1999) i Herta Müller (2009).

Filozofia

Za największych filozofów niemieckich uważani są Johannes Eckhart, Mikołaj z Kuzy, Gottfried Wilhelm Leibniz, Immanuel Kant, przez niektórych historyków filozofii uważany za najważniejszego filozofa nowożytności z uwagi na szerokie oddziaływanie, Friedrich Schelling, Johann Gottlieb Fichte, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Ludwig Feuerbach, Karol Marks, Fryderyk Engels, Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Edmund Husserl, Martin Heidegger i Karl Jaspers. Należy pamiętać, że niektórzy filozofowie niemieccy krytycznie odnosili się do innych filozofów niemieckich, na przykład Artur Schopenhauer nazywał pseudofilozofami Fichtego i Hegla , z kolei Nietzsche krytycznie odnosił się do całej filozofii niemieckiej włącznie z Kantem, nazywając ją „podstępną teologią”, natomiast Marks, chociaż ukończył filozofię, był bardziej ekonomistą niż filozofem. Szczególnie ważne są niemiecki idealizm oraz marksizm. W dwudziestym wieku ważny wpływ na filozofię wywarła krytyczna teoria tzw. szkoły frankfurckiej Theodora Adorna i Maxa Horkheimera.

 Zobacz też kategorię: Filozofowie niemieckojęzyczni.

Muzyka

Turniej śpiewaków na zamku Wartburg w XII w. (miniatura z XIV w.)

Podobnie jak w innych państwach europejskich, również w Niemczech przyjęcie chrześcijaństwa dało ogromny impuls muzyce religijnej, która rozwijała się początkowo przede wszystkim w klasztorach. Podstawą stał się chorał gregoriański, od IX w. znane były wielogłosowe organa. Powstanie najstarszej pieśni do niemieckiego tekstu – Christ ist erstanden – datuje się na ok. 1000 rok^[194][195].

Od XII w. do końca XIV w. rozwijała się świecka muzyka uprawiana przez minnesingerów, którzy początkowo skupiali się na dworze cesarza Fryderyka Barbarossy. Najznakomitszymi minnesingerami byli: Walther von der Vogelweide, Wolfram von Eschenbach, Neidhardt von Reuenthal, Heinrich Frauenlob oraz Oswald von Wolkenstein. Najsławniejszym wydarzeniem w tej tradycji był turniej minnesingerów, jaki w XII w. odbył się na zamku Wartburg (nawiązał do niego w operze Tannhäuser Richard Wagner). W bogatych miastach, zwłaszcza na południu i zachodzie dzisiejszych Niemiec, powstawały cechy muzyków zrzeszające meistersingerów. Najbardziej znanym meistersingerem był szewc Hans Sachs (1494–1576; upamiętnił go w Śpiewakach norymberskich Richard Wagner)^[194][195].

Reformacja odegrała ogromną rolę w rozwoju niemieckiej muzyki i stworzeniu wyjątkowo bogatej kultury muzycznej. Zawdzęcza to Marcinowi Lutrowi, który odrzucając malarstwo i rzeźbę, uznał muzykę za główny środek wyrażania uczuć religijnych. Wyznawał więc zasadę: „kto śpiewa, modli się podwójnie”. Luter dobrze znał ówczesną muzykę, śpiewał, grał, a nawet komponował. Przekonany o ogromnej sile oddziaływania muzyki nakazywał uczestniczyć w śpiewie liturgicznym wszystkim wiernym i podkreślał konieczność śpiewania w języku rodzimym. Tworząc repertuar religijny, zwolennicy reformacji przede wszystkim podkładali znane, często nawet bardzo popularne melodie pod nowe teksty (tym sposobem sławny chorał wykorzystany przez Bacha w Pasji według św. Mateusza – O Haupt voll Blut und Wunden – w dużej mierze wykorzystuje melodię pieśni miłosnej Płoche dziewczę zawróciło mi w głowie^[196]). Autorem niektórych nowych chorałów – tekstów i melodii – był również sam Luter. Dla reformacji komponował też m.in. Ludwig Senfl i Martin Agricola, lecz wiele śpiewów jest anonimowych. Pieśni te ukazywały się w zbiorach, bo wielką rolę w upowszechnianiu chorału luterańskiego odegrało rozwijające się wtedy drukarstwo. Na przykład w 1524 roku ukazał się w Erfurcie zbiór 26 pieśni jednogłosowych z religijnymi tekstami do użytku domowego, a w Wittenberdze śpiewnik w układzie czterogłosowym opracowany przez współpracownika Lutra, Johannesa Waltera^[194][195].

Johann Sebastian Bach

Reformacja przyczyniła się również do wyjątkowego rozwoju muzyki organowej. Już w 1452 powstał wyjątkowy zbiór (Fundamentum organisandi C. Paumanna) zawierający opracowania utworów wokalnych i pierwsze samodzielne utwory organowe. W następnych stuleciach przybywało znakomitych organistów, a kulminacją tej dziedziny muzyki stała się twórczość J.S. Bacha^[194][195].

Pierwszą operę skomponował Heinrich Schütz; była to Daphne wystawiona 1627 w Torgau nieopodal Drezna (zaginiona). Pierwsze spektakle operowe wystawiano na dworach; w Monachium w 1653 roku, w Dreźnie w 1686, w Hanowerze w 1689 roku. W Hamburgu w 1678 otwarto pierwszą publiczną operę w Niemczech. Ponieważ miasto było protestanckie, początkowo wystawiano tylko utwory o tematyce religijnej, ale z czasem uległo to zmianie i zaczęto prezentować również dzieła świeckie, bardziej rozrywkowe. Dla opery w Hamburgu komponował Reinhard Keiser, a także kompozytor i pierwszy zawodowy krytyk muzyczny Johann Mattheson, Georg Philipp Telemann^[194][195].

Niemiecka muzyka w XVII i XVIII w. ulegała przede wszystkim wpływom włoskim – w operze i muzyce instrumentalnej, oraz w mniejszym stopniu francuskim – w muzyce instrumentalnej. Czołowym kompozytorem oper był kapelmistrz opery elektora saksońskiego w Dreźnie Johann Adolf Hasse uważany za jednego z najznamienitszych reprezentantów stylu włoskiego. W pierwszej połowie XVIII wieku ze środkowych Niemiec wywodzili się dwaj kompozytorzy, zaliczani do najwybitniejszych w historii muzyki poważnej: Händel, który związał się z dworem hanowerskim, ale działał głównie w Anglii oraz J.S. Bach, który dojrzałe życie spędził w Lipsku. Bacha uważa się za uosobienie niemieckiego stylu w ówczesnej muzyce: w utworach wokalno-instrumentalnych poprzez związek z chorałem luterańskim, w utworach instrumentalnych – poprzez stosowanie kontrapunktu, kojarzonego przede wszystkim ze stylem niemieckiej muzyki organowej^[194][197].

W połowie XVIII w. szkole mannheimskiej, czyli na dworze elektora w Mannheimie nastąpiło poważne przeobrażenie muzyki instrumentalnej: powstała orkiestra symfoniczna, podobna do tej, którą znamy dzisiaj. Ważną rolę odegrali też w tym okresie synowie J.S. Bacha: Wilhelm Friedemann Bach, Carl Philipp Emanuel Bach i Johann Christian Bach^[194][197].

W drugiej połowie XVIII wieku centralnym ośrodkiem stał się Wiedeń. Tam działali klasycy wiedeńscy, z których dwaj, tj. Joseph Haydn i Wolfgang Amadeus Mozart, byli Austriakami, choć ojciec Mozarta – Leopold wywodził się z Augsburga, a sam Wolfgang Amadeusz tworzył swe dzieła choćby dla mannheimskiego czy później monachijskiego dworu. Tylko Ludwig van Beethoven wywodził się z Nadrenii^[194][197].

Ludwig i Malvina Schnorr von Carolsfied – pierwsi wykonawcy Tristana i Izoldy

Za symboliczny ten moment początku romantyzmu w muzyce niemieckiej uważa się premierę opery Wolny strzelec Carla Marii von Webera w 1821. Kulminację tej epoki stanowiła twórczość Richarda Wagnera. Najważniejsza stała się jednak muzyka instrumentalna. Głównymi twórcami z tamtego okresu byli: Feliks Mendelssohn-Bartholdy, Robert Schumann, Franciszek Liszt, Johannes Brahms. Niemiecką kulturę muzyczną zdominował instrument. Najbardziej ceniono za to, że może obyć się bez słów i potrafi oddziaływać na emocje słuchaczy bez pośrednictwa tekstu, jako mowa duszy. Nawet w operze niemieckiej orkiestra bywała ważniejsza od śpiewaków, co szczególnie wyraźnie przejawia się u Wagnera. Rozkwit kultury muzycznej możliwy był dzięki mecenatowi wielu dworów oraz zainteresowaniu muzyką wśród mieszkańców miast, mających na ogół bardzo dobre przygotowanie do wykonywania muzyki. Ponadto literaci i filozofowie nadali muzyce wyjątkowego znaczenia wśród wszystkich sztuk. Tradycję romantycznego stylu z powodzeniem kontynuował u schyłku XIX i na początku XX wieku Richard Strauss^[194][197].

Najbardziej wpływowym kompozytorem niemieckim w I połowie XX wieku był Paul Hindemith. Grono zwolenników miał też twórca dodekafonii Arnold Schönberg, który w latach dwudziestych nauczał w Berlinie. Dojście do władzy Hitlera w 1933 położyło jednak kres wszelkim nowatorskim tendencjom i bardzo wielu muzyków, zwłaszcza pochodzenia żydowskiego, musiało emigrować. Stosunek do nowoczesnej sztuki był tak zły, że w 1938 zorganizowano wystawę „zwyrodniałej muzyki”: nowoczesnej oraz jazzowej^[194][197].

Po wojnie do głosu doszli kompozytorzy, którzy przedtem nie cieszyli się poparciem nazistów, jak Karl Amadeus Hartmann. Nadal tworzył też Carl Orff. W latach pięćdziesiątych rozwinęła się natomiast awangarda, której najwybitniejszym przedstawicielem ze strony niemieckiej był Karlheinz Stockhausen. Pierwsze studio muzyki elektronicznej powstało w Niemczech – w Kolonii^[194][197].

Nena w 2018 roku

Od 2010 roku Niemcy zajmują trzecie miejsce na świecie na liście najbardziej dochodowych rynków muzycznych. Niemiecka scena muzyczna wykształciła się w wielu kierunkach, rozwijających się w szczególnie szybkim tempie w stolicy – Berlinie. Gwiazdy gatunków muzycznych pop i rock, takie jak Udo Lindenberg, Herbert Grönemeyer, Sarah Connor, Nena, Dieter Bohlen czy Xavier Naidoo, zdobyły sławę w całym obszarze niemieckojęzycznym, a także w całej Europie. Od czasów powstania w latach 80., niemiecki punkrock jest rozpowszechniony na niemieckim rynku muzycznym. Do najpopularniejszych zespołów punkowych należą Die Toten Hosen i Die Ärzte, natomiast muzykę metalową reprezentują m.in. Destruction, Kreator, Sodom czy Tankard – zespoły grające thrash metal. Oprócz tego okazale prezentuje się grupa jazzowych muzyków niemieckich. Swój rozkwit przeżył w Niemczech jeden z gatunków swingu – Sinti-Jazz. Pionierami muzyki elektronicznej na świecie byli niemieccy artyści – Klaus Schulze oraz zespół Kraftwerk. Gwiazdami pochodzącymi z Niemiec, a odnoszącymi sukcesy na skalę światową byli i są: Modern Talking, Scorpions, Rammstein. Znanymi artystami muzyki pop w bieżącym tysiącleciu są między innymi takie zespoły jak: Wir sind Helden, Rosenstolz i Silbermond. Bardzo popularnym zespołem na niemieckim rynku muzycznym jest także grupa Tokio Hotel, uznana przez amerykański magazyn Rolling Stone za „najgorętszy towar eksportowy Niemiec”^[198]. Na uwagę zasługują także niemieckojęzyczni raperzy: Die Fantastischen Vier, Bushido czy Sido^[194][197] oraz niemieccy DJ’e: Alle Farben, Felix Jaehn i Robin Schulz.

 Zobacz też kategorię: Muzyka w Niemczech.

Sztuka

Wenus z Hohle Fels

Na terenie Niemiec często znajduje się dzieła sztuki prehistorycznej, np. Wenus z Hohle Fels. Jest ona prawdopodobnie najstarszą figurką, mającą ludzkie kształty. Ma około 35 000 lat i została znaleziona w 2008 roku^[199]. W okresie Imperium Rzymskiego, prowincje germańskie produkowały wyroby ceramiczne, które sprowadzano do wielu zakątków imperium^[200].

Rozkwit sztuki średniowiecznej na terenie Niemiec rozpoczął się w okresie Imperium Karolińskiego Karola Wielkiego. Nie przetrwało wiele rzeźb z tamtego okresu, wiadomo jednak, iż Karol Wielki zlecił wykonanie figury Jezusa na krzyżu do kaplicy pałacowej w Akwizgranie. Sztuka karolińska miała przywrócić świetność stylu klasycznego, a także konkurować z bizantyńską^[201]. W czasie rządów Ludolfingów, sztukę tworzono zazwyczaj w wielkich klasztorach, na przykład na wyspie Reichenau, która w II połowie XX wieku była czołowym ośrodkiem sztuki w Zachodniej Europie. Styl Reichenau używał uproszczonych, wzorzystych kształtów w celu osiągnięcia bardzo ekspresywnych obrazów, dalece odbiegających od klasycznych aspiracji stylu karolińskiego. Z okresu tego pochodzi na przykład drewniany krucyfiks Gerona, datowany na lata 965–997, będący najstarszym średniowiecznym krzyżem o wielkości zbliżonej do naturalnej. Okres sztuki ottońskiej to silny progres rzemiosła, głównie metaloplastyki. Na krótko przed rokiem 1000 wykonano krzyż Lotara, cenny przykład crux gemmata który upowszechnił się w Rzeszy, czego przykładem są cztery krzyże procesyjne w dawnym opactwie w Essen. W Hildesheim na okres urzędu św. Bernwarda wykonano z brązu drzwi i kolumnę^[202].

Gotyk ceglany adoranti, Neubrandenburg, Meklemburgia

Sztuka romańska była pierwszą, która stała się powszechna w całej Zachodniej Europie. Niemcy były centrum prądu, jednak niemiecki romanizm używał mniejszej liczby rzeźb, niż francuski. Następnie, po stworzeniu sztuki gotyckiej, Niemcy zaczęli ją powoli przejmować od Francuzów (m.in. katedry w Kolonii, Fryburgu, Magdeburgu czy w Naumburgu, które otrzymały bogaty wystrój i dekoracje rzeźbiarskie), jednak zachowali ją znacznie dłużej, niż inne państwa europejskie^[201]. Na okres gotyku przypada progres rzeźby, zarówno kamiennej, jak drewnianej, ukształtowała się tu długoletnia tradycja ołtarza szafiastego. Na północy Niemiec tworzyli wtedy liczni malarze, tacy jak Konrad von Soest w Westfalii, Mistrz Bertram w Hamburgu oraz Stefan Lochner w Kolonii. W późniejszym okresie działali także Brat Francke, Hans Bornemann, Hinrik Funhof i Wilm Dedeke, którzy przetrwali do epoki renesansu. Ówcześni twórcy malowali głównie na zlecenie miast w Skandynawii i nadbałtyckich państw. W Europie znany był natomiast Bernt Notke, działający w Lubece^[203].

Adam i Ewa autorstwa Albrechta Dürera

Renesans w Niemczech używał wyszukanych, gotyckich zdobień aż do XVI wieku, również w pracach traktujących o człowieku i aspektach jego życia. Na większości terytorium Niemiec nie zostały przyjęte zdobienia klasyczne, choć w innych przypadkach Niemcy szybko podążały za rozwojem, co uwidacznia się na przykład poprzez wprowadzenie ruchomej czcionki w drukarstwie. Czołowym niemieckim artystą renesansu był Albrecht Dürer, tworzący znane w całej Europie drzeworyty. W późniejszych latach większość niemieckich artystów zostało Protestantami, co pozbawiło ich możliwości malowania obrazów religijnych, dawniej podstawy twórczości malarza. W późniejszym okresie wrogość Luteran wobec tworzenia dzieł religijnych nieco osłabła. Z okresu tego pochodzą np. nastawy ołtarzowa Lucasa Cranacha starszego, przedstawiające zazwyczaj Ostatnią Wieczerzę, niektóre ukazujące najważniejszych przedstawicieli Protestantyzmu jako Dwunastu Apostołów. Matthias Grünewald pozostawił natomiast bardzo małą liczbę dzieł, jednak jego ołtarz z Isenheim został uznany za największe dzieło niemieckiego renesansu^[203].

Szkoła naddunajska to nazwa grupy malarzy, tworzących na początku XVI wieku w Bawarii i Austrii. Należeli do niej m.in.: Albrecht Altdorfer, Wolf Huber oraz Augustin Hirschvogel. Stworzyli oni pierwsze pejzaże w sztuce zachodu (1000 lat wcześniej powstały pejzaże w Chinach). Druki wykonywali natomiast uczniowie Dürera, Hans Burgkmair starszy i Hans Baldung Grien. Hans Holbein Starszy oraz jego brat, Sigismund Holbein, malowali obrazy religijne w stylu późnogotyckim, natomiast Hans Holbein Młodszy, tworzący głównie w Anglii i Szwajcarii, miał w swoim dorobku liczne portrety. Czołowymi niemieckimi rzeźbiarzami byli w tamtym okresie: Wit Stwosz, Tilman Riemenschneider oraz Peter Vischer starszy^[203].

W okresie baroku i rokoko niemiecka sztuka była zbliżona do twórczości artystów z innych części świata, choć na terenie państwa działało wielu artystów z różnych pokoleń^[204]. Wielu zagranicznych malarzy przebywało wtedy w Niemczech, na dworach książąt, m.in.: Bernardo Bellotto w Dreźnie oraz Giovanni Battista Tiepolo, który trzy lata spędził na malowaniu Rezydencji w Würzburgu. Niemieccy artyści często pracowali natomiast za granicą, a wśród nich: Johann Liss w Wenecji, a także Joachim von Sandrart i Ludolf Backhuysen w Holandii^[205].

Wędrowiec nad morzem mgły Caspara Davida Friedricha

Neoklasycyzm pojawił się w Niemczech wcześniej niż we Francji, a jego głównymi twórcami byli tam Anton Raphael Mengs, holenderski malarz Asmus Jacob Carstens oraz rzeźbiarz Johann Gottfried Schadow. Daniel Chodowiecki, urodzony w Gdańsku, identyfikujący się jako Polak, choć umiący mówić jedynie po niemiecku i francusku, tworzył głównie sceny rodzajowe^[204], a szwajcarskiego pochodzenia Anton Graff zasłynął jako twórca portretów. Rodzina Zick wsławiła się malowaniem barokowych stropów^[205], a Bracia Asam oraz Johann Baptist Zimmermann wraz z bratem, dekorowali wnętrza kościołów i pałaców^[206].

Jednym z najważniejszych twórców niemieckiego romantyzmu był natomiast Caspar David Friedrich, który malował pejzaże z wyraźnym północnym charakterem. Ponadto na jego obrazach postacie są zazwyczaj odwrócone do odbiorcy plecami^[205]. W okresie tym tworzyli także np.: Philipp Otto Runge oraz Adrian Ludwig Richter, pamiętany ze względu na swoje portrety. Na przełomie XVIII i XIX wieku wykształciły się także inne nurty w sztuce: ruch Nazareńczyków, do którego należeli m.in.: Friedrich Wilhelm von Schadow oraz Peter von Cornelius, a także szkoła düsseldorfska, do której należeli malarze tworzący pejzaże^[204]. W XIX wieku, w stylu biedermeier tworzył Carl Spitzweg, a Adolph Menzel ukazywał na swoich dziełach pruskie sukcesy militarne. Głównym przedstawicielem akademizmu był Carl Theodor von Piloty wraz ze swoimi uczniami: Hansem Makartem, Franzem von Lenbach, Franzem von Defregger, Gabrielem von Max oraz Eduardem von Grützner. Berlińską secesję reprezentował np. Max Liebermann, a symbolizm Franz von Stuck i Max Klinger^[207].

W XX wieku wykształciły się w Niemczech dwie grupy ekspresjonistów: Die Brücke, utworzona w Dreźnie w 1905 r., tworzona przez takich twórców, jak Fritz Bleyl, Erich Heckel, Ernst Ludwig Kirchner i Karl Schmidt-Rottluff, oraz powstała w Monachium w 1911 r. grupa Der Blaue Reiter, złożona np. z Wassiliego Kandinskiego, Franza Marca, Augusta Macke czy Aleksieja Jawlensky’ego^[207]. Na początku XX wieku bardzo popularne stało się w malarstwie tworzenie obrazów o charakterze groteskowym. Do najważniejszych niemieckich przedstawicieli tego nurtu można zaliczyć Georga Grosza, Otto Dixa oraz Maxa Beckmanna. W Berlinie rozwijał się dadaizm, którego reprezentowali Kurt Schwitters i Hannah Höch^[208]. Max Ernst zasłynął jako surrealista, a Paul Klee i Lyonel Feininger jako kubiści. W realizmie magicznym tworzyli Anton Räderscheidt, Georg Schrimpf, Alexander Kanoldt oraz Carl Grossberg^[207].

W okresie nazizmu w Niemczech sztuka nowoczesna została zakazana jako sztuka wynaturzona. W wyniku konfliktów z rządem, wielu artystów wyemigrowało z kraju, głównie do Stanów Zjednoczonych, ale także np. do Szwajcarii^[207].

Po wojnie w Niemczech rozwinął się neoekspresjonizm, którego reprezentowali: Georg Baselitz, Anselm Kiefer, Jörg Immendorff, A.R. Penck, Markus Lüpertz i Rainer Fetting. Twórcami sztuki konceptualnej byli: Bernd i Hilla Becher, Hanne Darboven, Hans-Peter Feldmann, Hans Haacke oraz Charlotte Posenenske^[209]. Najwybitniejszym przedstawicielem performance’u był Joseph Beuys, a Wolf Vostell jest znany ze swoich instalacji^[210].

Architektura

 Osobny artykuł: Architektura barokowa w Niemczech.

Film

Złoty niedźwiedź, główna nagroda festiwalu w Berlinie

Niemieckie kino powstało w pierwszych latach istnienia filmu i odegrało dużą rolę w jego rozwoju. Na przykład bracia Max i Emil Skladanowsky wynaleźli bioskop, rodzaj projektora, zaprezentowany 1 listopada 1895 r., czyli niemalże dwa miesiące przed pierwszym pokazem francuskich braci Lumière^[211]. Na wczesne kino niemieckie duży wpływ mieli ekspresjoniści, tacy jak Robert Wiene czy Friedrich Wilhelm Murnau. Reżyserowany przez Fritza Langa film Metropolis z 1927 r. jest uznawany jako pierwszy film science-fiction. W 1930 r. austriacko-amerykański reżyser Josef von Sternberg wyreżyserował pierwszy istotny niemieckojęzyczny film z dźwiękiem^[212].

W latach 70. i 80. XX wieku twórcy filmowi, tacy jak Volker Schlöndorff, Werner Herzog, Wim Wenders oraz Rainer Werner Fassbinder wynieśli niemieckie kino do poziomu międzynarodowego^[213]. Cykliczne ceremonie rozdania Europejskich Nagród Filmowych odbywają się co roku w Berlinie, siedzibie Europejskiej Akademii Filmowej, a Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie, odbywający się każdego roku od 1951, jest jednym z najbardziej prestiżowych światowych festiwali filmowych^[214].

Również w XXI wieku wiele niemieckich filmów osiągnęło sukces międzynarodowy, a wśród nich Nigdzie w Afryce (2001), Eksperyment (2001), Good bye, Lenin! (2003), Głową w mur (2004), Pachnidło (2006), Baader-Meinhof (2008), Biała wstążka (2009), Pandorum (2009), Soul Kitchen (2009), Safari (2010) czy Atlas chmur (2012). Oscar dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego produkcje niemieckie zdobyły trzykrotnie. Były to: Blaszany bębenek w 1979 r., Nigdzie w Afryce w 2002 r. oraz Życie na podsłuchu w 2007 r.^[215]

Teatr

Niemcy są państwem mającym największe zagęszczenie teatrów operowych.

 Zobacz też kategorię: Teatry w Niemczech.

Kuchnia

Weißwurst i Brezel

Kufel piwa Kölsch

 Osobny artykuł: Kuchnia niemiecka.

Typowo niemiecka kuchnia zanika, a rosną wpływy kuchni innych krajów. Jako pierwsza zdobyła niemieckie podniebienia kuchnia włoska, która przybyła tam z początkiem lat 1960. wraz z włoskimi „Gastarbeiterami”. Potrawy takie jak pizza i pasta są dziś bardziej popularne niż dawniej typowy zestaw: ziemniaki, kiszona kapusta, marynowana pieczeń. Popularna jest również kuchnia grecka, kuchnia chińska i kuchnia turecka, ta ostatnia reprezentowana jest przez tysiące małych barów „fast food” zwanych w Niemczech Imbiss i potrawy jak np. Döner, oprócz tego można w niemieckich miastach znaleźć prawie wszystkie egzotyczne restauracje włącznie z rosyjskimi, tajskimi, polskimi i japońskimi, w tym barami sushi. Najmocniejszą pozycję tradycyjna niemiecka kuchnia zachowała w małych miastach i osadach.

W odżywianiu Niemców dużą rolę pełni chleb. Uważa się, że Niemcy są państwem, w którym istnieje najwięcej różnych gatunków chleba. Kuchnia niemiecka jest bardzo pożywna, królują w niej ziemniaki i wieprzowina. Mięsa wieprzowego używa się do wyrobu kiełbasy (Wurst), która jest nie tylko popularną przekąską, ale i podstawowym elementem kuchni. W Bawarii są, np. specjalne Wurstküchen (kuchnie kiełbasowe).

Mięso w kuchni niemieckiej proponuje się w bardzo różnorodnej postaci – peklowana i wędzona pieczeń wieprzowa (Kassler), pieczeń (Schweinebraten). Dodatkiem do mięsa są najczęściej ziemniaki smażone, gotowane lub np. w postaci sałatki ziemniaczanej (Kartoffelsalat).

W północnych Niemczech w menu można znaleźć bogaty wybór świeżych ryb, wśród których najbardziej popularny jest dorsz. Kapusta to kolejny popularny składnik – odmianę zieloną kisi się jako Sauerkraut, natomiast czerwoną gotuje się z jabłkami, co daje Apfelrotkohl.

Kluski zwane Spätzle i Maultaschen są typowymi składnikami kuchni Szwabii.
Golonka (Schweinehaxe) to także niemiecki przysmak, szczególnie nie może jej zabraknąć na bawarskim święcie piwa, bo piwo to narodowy napój Niemców oraz dodatek do wielu potraw. Popularne są także niemieckie wina reńskie i mozelskie. Zupy niemieckie są ciężkie i zawiesiste (Eintopf), najczęściej z dodatkiem fasoli lub grochu.

W Niemczech istnieje ponad 300 gatunków chleba i ponad 6 tysięcy marek piwa. Podczas Oktoberfest padają „rekordy piwne” – w Europie jedynie Czesi piją więcej piwa w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Kawa w Niemczech cieszy się znacznie większym uznaniem niż herbata.

Sport

Reprezentacja Niemiec w piłce nożnej

Michael Schumacher

 Osobne artykuły: Niemcy na letnich igrzyskach olimpijskich i Niemcy na zimowych igrzyskach olimpijskich.

27 milionów Niemców jest członkami klubów sportowych, a dodatkowe dwanaście milionów uprawia sport indywidualnie^[216]. Piłka nożna jest najpopularniejszą dyscypliną sportu. Z ponad 6,3 milionem oficjalnych członków, Niemiecki Związek Piłki Nożnej (Deutscher Fußball-Bund) jest największą tego typu organizacją na świecie^[216]. Bundesliga, najwyższy poziom rozgrywek w niemieckiej piłce nożnej, jest najpopularniejszą ligą sportową w kraju i odnotowuje drugą na świecie frekwencję podczas meczów jakichkolwiek lig sportowych na świecie.

Niemcy słyną z bycia krajem o największych sukcesach w piłce nożnej na świecie (równać się mogą z nimi pod tym względem jedynie Brazylijczycy). Męska reprezentacja Niemiec w piłce nożnej czterokrotnie zdobyła puchar mistrzostw świata (1954, 1974, 1990, 2014) i trzykrotnie puchar mistrzostw Europy (1972, 1980, 1996); Niemcy są także jedynym krajem, którego zarówno męska, jak i żeńska reprezentacja należy do najsilniejszych na świecie. Niemcy były organizatorem mistrzostw świata w 1974 i 2006 i mistrzostw Europy w 1988. Najbardziej znanymi piłkarzami pochodzącymi z Niemiec są Franz Beckenbauer, Gerd Müller, Jürgen Klinsmann, Lothar Matthäus oraz Oliver Kahn. Poza tym, w Niemczech popularne są także piłka ręczna, siatkówka, koszykówka, hokej na lodzie oraz tenis^[216].

Niemcy są także jednym z czołowych państw w sportach motorowych. Konstruktorzy, tacy jak BMW i Mercedes są istotnymi producentami samochodów używanych podczas wyścigów samochodowych. Ponadto firma Porsche wygrała wyścig 24h Le Mans, trwający dobę wyścig we Francji, szesnaście razy, natomiast Audi zwyciężyło 11 razy. Kierowca prestiżowego cyklu Formuły 1 Michael Schumacher ustanowił podczas swojej kariery wiele rekordów w sportach motorowych, wygrywając najwięcej wyścigów i Pucharów Świata w historii. Jest także jednym z najbogatszych sportowców^[217].

Niemieccy sportowcy regularnie osiągają bardzo wysokie wyniki podczas Igrzysk olimpijskich. Są sklasyfikowani na trzecim miejscu w klasyfikacji medalowej wszech czasów, łącząc wyniki Niemiec Wschodnich i Niemiec Zachodnich. Podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w 2012 roku, Niemcy zakończyli rywalizację na szóstej pozycji w klasyfikacji medalowej^[218], podczas gdy na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 2010 roku zajęli w niej drugie miejsce^[219]. Niemcy organizowały letnie igrzyska olimpijskie dwukrotnie, w Berlinie w 1936 roku oraz w Monachium w 1972 r. Ponadto Garmisch-Partenkirchen gościło zimowe igrzyska w 1936 r.

Zobacz też

Zobacz portal z wiadomościami w serwisie Wikinews na temat Niemcy

• cesarze niemieccy
• lista feldmarszałków niemieckich
• Niemcy (naród)
• Ministerstwo Gospodarki i Ochrony Klimatu Niemiec

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty źródłowe w Wikiźródłach

Cytaty w Wikicytatach

Wiadomości w Wikinews

Informacje w Wikipodróżach

 Wikimedia Atlas: Niemcy – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

• Urzędy państwowe
  • Rząd Federalny (niem.)
  • Prezydent RFN (niem.)
  • Urząd Kanclerski (niem.)
  • Bundestag (niem.)
  • Bundesrat (niem.)
  • Resort spraw zagranicznych (Auswärtiges Amt) (niem.)